Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

907 - САВОЛ: 
САВОЛЛАР МЕТОДИ ҲАҚИДА ҚАН-
ДАЙ ФИКРДАСИЗ? 
ЖАВОБ: Саволлар методи ёрдамида таълим-тарбия жараёни-
даги таълим олувчининг ўзлаштиришини аниқлаш ишлари амалга 
оширилади, шунингдек, саволлар методи ёрдамида таълим 
олувчилар фаолиятини таъминловчи омиллар (жиҳатлар) ҳам ҳосил 
қилинади. 
КЎРСАТМА: Тадқиқот жараёнида саволлар методининг 
қуйидаги йўналишларининг ҳар бирига алоҳида-алоҳида эътибор 
қаратиш керак: оддий саволлар; аниқловчи саволлар; ижодий 
саволлар ва шу кабилар. 
Бу борада охирги учта йўналишдаги саволлар таълим - тарбия 
жараёнларидаги интерфаол усуллардан фойдаланишга, таълим 
олувчиларнинг фаоллигини, мустақил фикрлаш ва ишлаш 
кўникмалари ва энг асосийси уларнинг инновацион жараёнларга 
кириб боришига катта ёрдам беради. 
908 - САВОЛ: 
САМАРАДОРЛИКНИ АНИҚЛАШ ДЕГАН-
ДА НИМАНИ ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Илмий тадқиқот иши бўйича тажриба - синов ишини 
шакллантириш ва уюштириш ҳамда улар натижаларини тадқиқот 
мақсади нуқтаи назаридан таҳлил қилиб чиқиш ишларини илмий 
тадқиқот ишининг самарадорлигини аниқлаш жараёни деб атаймиз. 
КЎРСАТМА: Тажриба – синов ишини уюштиришда энг аввало, 
олиб борилаётган тадқиқот бўйича самарадорликни аниқлашни 
лойиҳалаштириб олиш керак ва бунда дастлаб шакллантириб 
олинган ишчи фараз ростлаш вазифасини бажариш керак. 

---

569 
909 - САВОЛ: 
САМАРАДОРЛИКНИ АНИҚЛАШ ҚАН-
ДАЙ ЙЎНАЛИШЛАРДА ОЛИБ БОРИ-
ЛАДИ? 
ЖАВОБ: Самарадорликни аниқлаш қуйидаги йўналишларда 
олиб борилади: 

айнан бир тушунчани ўрганиш бўйича; 

айнан бир кўникма ва малакани шакллантириш бўйича; 

янги ахборот ва педагогик технологияларни ўзлаштир-
ганлик бўйича; 

таълим олувчиларнинг илмий дунёқарашини кенгайтириш 
бўйича; 

таълим олувчиларни ахборотли – ўқув муҳитида фаолият 
кўрсатишга тайёрлаш бўйича; 

таълим олувчиларнинг муайян ғоя билан суғорилганлиги 
бўйича; 

таълим олувчиларнинг касбга ўргатиш методологиясини 
эгаллаганлиги бўйича ва шу кабилар. 
Бу қайд этилган йўналишларнинг ҳар бири бўйича ҳам 
самарадорликни аниқлаш талаб қилинса, албатта таққослаш ва 
умумлаштиришлардан фойдаланилади. 
КЎРСАТМА: Ҳозирги пайтда таълимни технологиялаш-
тиришга эътибор кучайганлиги сабабли таълим самарадор-
лигини аниқлашга ҳам турли хил муаммонинг ечимини топишда 
турли хил ёндашувлар қилинмоқда, яъни бир хил вазифани ҳал 
қилиш учун турли усуллар таклиф қилинмоқда. Шунинг учун бу 
усулларнинг тадқиқот муаммоси, мақсад - вазифалари, ишчи 
фарази ва айниқса, тажриба - синов ишларининг босқичларига 
нисбатан муносабатлари, имкониятлари ва афзалликлари 
ўрганилиб чиқилиши керак. Ушбу ўрганилиш жараёнида 
белгиланган кўрсаткичларнинг табиати тадқиқот мазмунига мос 
келиши, танланган услубга эквивалент услуб борлиги ва у 
мавжуд услублар ичида режалаштирилган тадқиқотга энг 
муқобил эканлиги аниқланмоғи лозим.

---

570