Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

306 - САВОЛ: ИНДУКЦИЯ – БУ ҚАНДАЙ УСУЛ? 
ЖАВОБ: Индукция – бу хусусий тадқиқотлардан умумий 
тадқиқотларга ўтиш ҳақидаги тадқиқот усулидир. 
Илмий тадқиқот иши давомида хусусий фикрлар, йў-
риқномалар, кўрсатмалар асосида тадқиқотнинг маълум бос-
қичида ёки охирида умумий кўринишдаги хулосани ҳосил қилади 
ва у қонуният, қоида, қонун, назария кўринишида ифодаланиши 
мумкин бўлади. 
Индукция номли тадқиқот усули табиий ва амалий фанларда 
кенг тарқалган усул. 
КЎРСАТМА: Илмий тадқиқот ишларини илмий тадқиқот 
усулларисиз амалга ошириш фойдасиз, чунки методологик 
асослар ва олинган натижаларнинг амалий ва назарий аҳамияти 
бевосита уларга боғлиқ. 

---

229 
 
307 - САВОЛ: 
ИСТИҚБОЛНИ БЕЛГИЛАБ ОЛИШ ДЕ-
ГАНДА НИМАНИ ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Истиқболни белгилаб олишлик. Бунда олиб 
борилаётган тадқиқот иши натижаси, нафақат бугунги анъанавий 
таълимини такомиллаштиришга тааллуқли бўлиши, балки 
таълимнинг замон билан (айниқса, “XXI аср – интеллектуал аср” 
билан, ахборотлаштирилган жамият асри сари бораётган давр билан) 
ҳамнафас қилиб, келажакда ҳам ўз долзарблигини йўқотмайдиган 
таълимнинг фаол усулларини яратишга бағишланган изланишлар 
олиб бориш лозим. 
КЎРСАТМА: Тадқиқотчи ўз илмий тадқиқот иши бўйича 
истиқболли ва жорий режаларини тузиб олиши лозим ва унда илмий 
қадриятлар мониторингини эътиборга олиб борилса, ишдаги 
(ижоддаги) илмийлик йўқолмайди. 
 
308 - САВОЛ: 
ИЛМИЙ ФАРАЗ ДЕГАНДА НИМАНИ 
ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Илмий фараз (Ишчи фараз) – бу кузатилган омилнинг, 
жараённинг ҳодисанинг эҳтимолий, башортли, фаразий ривожини 
келтириб чиқарадиган, тадқиқотчи томонидан асослаб айтилган 
фикр, қараш. 
Ишчи фараз илмий тадқиқот ишининг ривожи ва ҳеч бўлмаганда 
шунга яқин натижани қўлга киритишни ўз зиммасига олади. Аммо 
олға сурилган ишчи фаразни назарий ва амалий жиҳатдан 
асослангандан кейин қабул қилиш мумкин. Бунга сабаб илмий 
тадқиқот иши жараёнида асосланган, таққосланган ва ривожланган 
ишчи фараз илмий назарияга ўсиб ўтади. 
КЎРСАТМА: Ахборотлар тадқиқот объекти ва мақсад-
вазифалари асосида ишчи фараз ва илмий фараз шакллантирилиб 
илмий тадқиқот ишининг кейинги босқичига ўтиш керак.