6 мавзу. Халқаро туризм индустрияси

 

---

Жадвал №2. 
АҚШ жойлаштириш корхоналарининг турлари ва тавсифи 
 
Жойлашти
риш 
воситалари 
тури 
Катта –
кичиклик 
Яшаш 
жойи 
хизматлар 
асссортиме
н-ти ва 
сифати 
Нарх
даражаси 
Ҳаридор-
лар 
Жойлашиш 
хусусият-
лари 
Жойлашти
ришни 
бошқариш 
хусусияти
Хусусий 
меҳмонхона 
Унча катта 
бўлмаган 
10 
дан 50 
номергача 
Шаҳар 
атрофи 
ёки 
қишлоқ 
жойи 
уй 
шароитида 
континентал 
нонушта ва 
вақтли, 
кечки овқат 
Ўртача 
Бизнеменл
ар ва 
маршрут-
даги 
турист-
лар Уй 
шинам-
лигига 
интилув-
чилар 
Шинамлик 
кўкаламзор- 
ликнинг мўл-
кўллиги 
Меҳмонхона
лар 
занжирида 
хусусий 
эгалар ёки 
ассоциалла
шган 
аъзолар 
Отел тури 
кондоми-
ниум / 
таимшеринг 
Ҳар хил, 
одатда 50 
тадан 250 
тагача 
номерлар, 
4-5 
номерли 
меҳмонхо
налар ҳам 
учрайди. 
Кўпроқ 
курорт 
жойлар
-
да
Хизмат 
турларининг 
тўлиқ 
тўплами 
Ўртача-дан 
юқори, 
эҳтимол 
ягона 
нархдаги 
комплекс 
хизмат 
Хусусий 
эгалар ва 
бинолар-
ни 
ижарага 
олганлар 
Апартамент 
типидаги 
номерлар, 
мажлислар 
зали ва 
бошқа 
йирик спорт 
иншоотлари
нинг 
мавжудлиги 
Мустақил 
касбий 
бошқарувч
и компания 
Жойлаштир
иш 
воситалари 
идораси 
Катта, 
номерлар
бўйича 
анъанавий 
тақсимлан
ишнинг 
йўқлиги 
Террит
ория 
ташкил
отлар 
(ҳарбий 
базала, 
коллед
кўпинча ўз-
ўзига хизмат 
қилиш 
Унчалик 
юқори 
бўлмаган, 
мотелда ва 
овқатланиш
га ягона 
нарх 
Ушбу 
ташкилот
-
га 
хизмат 
сафари 
билан 
одатда 
комфортабе
лли 
квартирага 
ўхшаш 
федерал 
ҳукумат, 
Маҳаллий 
ҳокимият, 
касбий 
бошқарувч

---

жлар, 
клиник
алар ва 
бошқ.) 
ўрнатила-
ди. 
Дастлабки 
тўлов 
келган 
шахс 
и компания 
Манба: А.Ю. Александрова. Межународний туризм. М., 2016. 
 
Мулкчиликка муносабат ўзгариши кондоминиум тизимида ўз аксини топган. Яъни бир неча шахс биргаликда битта мулкни 
эгаллайди. бу Квазулада кенг тарқалган ва мамлакат туристик бозорига таймшер кўринишида кириб келган. 
Таймшер. (Тимшаре, инглизчадан таржима қилинса «Вақт қисми» деган маънони беради) - бу биргаликдаги эгалик, аниқроғи клубли 
Жойлаштириш воситаларини улардан Маълум Вақт ичида фойдаланиш ҳуқуқи билан узоқ муддатга ижарага олиш (мисол учун, 30-50 ва 
кўпроқ йилдавомида ҳар йили бир ҳафтага) дир. Классик таймшер хусусиятлари шундан иборатки, дам олишнинг маълум даврига мулк 
эгаси эканлиги ҳақида сертификат мавжуд бўлади. Бир қатор мамлакатларда таймшер мерос қилиб берилиши, гаров воситаси, кредитни 
таъминлаш ва бошқа воситалар сифатида фойдаланиши мумкин. 
«Дам олишни эгаллаш» тизими биринчи марта Европада пайдо бўлган бўлиб, Африканинг Америка (АҚШ)да такомиллаштирилди. 
Классик кўчмас мулк ва отелларда жойлаштириш бўйича Хизматлар сотув объекти бўлиб ўртага чиқди. Куротларда апартаментлар сотила 
бошлади. Йилдавомида улардан фойдаланиш бир ёки бир неча ҳафта билан чекланган эди. Таймшер бозорининг ўзи эса анча кейин 
шаклланади ва 15 -20 йилдан буён – бу ҳафталар билан алмашиниш имконияти пайдо бўлгандан бери амал қилиб келаяпти. 
Бугунги кунда таймшерда бизнеснинг махсус компаниялари – А – СИ-АЙ Ресорт Сопдминиум Интернатионал) ва Ай-Ай (Интервал 
интернатионал) ва бошқалар орқали алмаштириш операцияларини ўтказиш ва аппартаментларни муддатга сотишдан ҳосил бўлаяпти. 
Уларнинг ёрдами сўзсиз қўшимча тўлов эвазига олиши олиш шароитини яхшилаш, дидга мос апартамент топиш, таътилни ўтказиш муддати 
ва жойини танлаш мумкин. Бунда анча машҳур регион бўлиш давомийлиги узоқроқ ва шароити яна ҳам яхшироқ курортга алмаштирилиши 
мумкин. Масалан, Канар оролларида бир ҳафта, Канадада икки ҳафта, ёки Австралия, янги Зеландия, Жанубий Африканинг уч ҳафтасига 
тенг.
Дам олиш хафталарини алмаштириш бўйича таймшер ва компания эгаларидан ташқари, жойлаштириш воситалари (апартамен) 
эгалари ҳам таймшер бизнеси иштирокчилари ҳисобланишади. Клуб дам олишини ташкил этишга мўлжалланганлар, таймшер - лойиҳа 
ишлаб чиқувчилар, маркетинг компаниялар, бозорда таймшер-маҳсулотлар ҳаракатига жавоб берувчилар ва уларни истеъмолчиларга 
сотувчилар, клубларни бошқарувчи компаниялар чиқишни Уларнинг хизмат кўрсатишлари шулар жумласидандир. ихтисослашган туристик 
биржалар илгари сотиб олинган ва эгалари томонидан сотишга топширилган тегишли дам олиш ҳафталарига эгалик сертификатларини 
комиссион савдоси билан шуғулланади. Таймшер – маҳсулотлар яратиш ва сотиш жараёнларига профессионал консултантлар (кредит 
ташкилотларидан молиявий маслаҳатчилар ҳуқуқшунос консултантлар ва адвакатлар, аналитиклар ва бошқ.) жалб этиладилар. Таймшер 
бозорининг сўзсиз иштирокчилари савдо ассоциациялари – нотижорий ташкилот профессионал операторлари, лойиҳачилар ва маркетинг 
ҳисобланадилар ҳисобланадилар. Улар қонунчилик доирасида бозорда қабул қилинган иш стандартларини ишлаб чиқадилар ва қўллаб-
қувватлайдилар, ҳукумат органларида соҳа манфаатларини ҳимоя қиладилар. 

---

Дам олиш клуби кўп сонли аъзолари ҳам ассоциацияларга бирлашадилар. Бундан ташқари уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун 
махсус компаниялар ёки қўлловчи кенгашлар тузилади. Улар клубларнинг ўз мажбуриятларини бажаришда кафолат бўладилар. «Клубдан 
олишига эгалик» индустрияси классик туристик бизнесга қараганда мураккаб структурага эга. Бу таймшер ҳафта (ҳафталик) сини олди-
сотдиси ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш шартларига риоя этиш зарурати билан боғлиқ. Ғарбда таймшерни Кўпинча жамғарма 
дам олиш деб атайдилар. Ҳақиқатдан ҳам, у ўз имкониятларнинг юқори солиқ тўловчи, кўчмас мулкини сақлаш катта ҳаражатларни талаб 
қилувчи ва шунинг учун энг бадавлат кишиларгагина насиб этадиган уй эгаларига нисбатан кўп қулайликлар яратади. Ўрта ҳол шахс оддий 
отелларнинг арзонроқ усулларидан фойдаланилади. Аммо мамлакатнинг тур жойлаштириш келажакда «бўлинган шимолийқт» тизими 
эришадиган даражада воситаларни тежашни таъминлай олмайди. Яна Меҳмонхонада яшаш учун сарфланган ҳаражат қайтмайди, мулкни эса 
сотиш, ижарага бериш гаровга қўйиш мумкин. Келажакда катта қулайлик яратишига умид қилинаётган таймшерни сотиб олиш олди-сотди 
моментида сезиларли пул ҳаражатлари талаб қилинади. Албатта «Таътилга мулк» унинг эгасига 10 дан 30 минггача Америка долларига 
тушади. Бу албатта апартаментлар сифати, улар жойлашган жой, фойдаланиш муддатига боғлиқ. Австрияда қизғин паллада ҳафталик дам 
олиш масалан, 22 минг америка доллари туради. Худди шундай Швейцариядаги клублар ҳам қиммат. Буюкбританияда ҳафтанинг ўртача 
баҳоси пастроқ ва 5-6 америка долларини ташкил этади. 
Таймшерни унинг юқори қиймати кўринишида сотиш ғоят назокатли иш ҳисобланади. Асосий ахборот мижозга шахсан маълум 
қилинади ва учинчи шахс орқали етказилиши мумкин эмас. Барча музокаралар ва эришилган битимлар қатъий конфиденсиал ҳарактердадир. 
Бозорда таймшерларни ҳаражатлаштириш мақсадида компания мижозлар билан ишлашда синалган усулларини қўллайди, яъни тақдимотдан 
тақдимотдан фойдаланади. Булар нозик психологик ўйинлардир. Бунда фирмалар ходими эҳтиёт бўлиб таклиф қилинаётган товар 
афзалликларини намойиш қилади. Ортиқча хиралик қилмасдан ҳаридорни ўзига ром этади, уни узил-кесил хулоса – олди-сотдига рози 
бўлишга олиб келади. 
«Дам олишни эгаллаш» тизими туристик бизнеснинг энг тез ўсаётган соҳаси ҳисобланади. Таймшер бизнеси ҳарактери шуҳрат 
ўзгармоқда. Янги соҳа бошланғич фаолияти асосан майда тадбиркорларни жалб этди. Аммо таймшер нуфузи ўса бошлаши билан унга йирик 
компаниялар ҳам интила бошлашади. 
Бугунги кунда таътилларга мулк «Бозори машҳур, энг аввало «Хилтон Хоутелз Корпорейшн», «Марриот Интернешнл», «Дисней», 
«Ай-Ти-Ти Шератон», «Бар-рат», «Уимпей», «Холидей Инн Уорлдуаайд» каби Америка корпорациялари томонидан тақсимлаб олинган. 
Таймшер индустрияси географияси тўхтовсиз кенгайиб бормоқда. кўпгина қабул қилувчи регионлар унинг билан мавсумий 
тебранишларни текислашни, давомий иқтисодий юксалиш ва инвестициялаш истиқболларини, яхшилашни боғламоқда, туристик бандлик, 
молиявий ва хўжалик Бошқа секторларида ундан фойдаланаяпти. Бугун клуб курортлари тармоғи 89 мамлакатни қамраб олган, «Таътилга 
мулк» эгалари эса 191 давлатда фаолият кўрсатишади. 
Таймшер бизнеси АҚШда жуда кенг тарқалган бўлиб, биргина Колифорния штатида 80 тадан ортиқ клуб курортлари мавжуддир. Бу 
ерда дам олишнинг ўртача бир ҳафталик нархи 9 минг америка долларини ташкил қилади. Ҳар йили Колифорния штати хазинасига 300 млн. 
доллардан ортиқ дам олувчиларга кўрсатилган хизматлар ажратилган турли хил тўловлар келиб тушади. 
«Таътилга мулк» бозори бўйича иккинчи аҳамиятга эгалари Европада жойлашган. Кўҳна қитъада барча таймшер курортларининг уч 
қисми тўпланган. Уларда бўлиш ўртача давомийлиги 1,7 ҳафтага баҳоланади. Жамғарма дам олишининг узлуксиз нуфузи ошиши 
инглизларда айниқса кенг фойдаланилади. Таймшерга эгалик қилувчи жаҳондаги 4 млн. оиладан 400 минги Буюкбритания аҳолисидир. 

---

Таймшер бизнеси қаерда ёрдам қулай шароит яратилган бўлса, ўша ерда гуркираяпти ва энг аввало истеъмолчилар ҳуқуқий ҳимояси 
кафолатланган.
Унинг билан бир қаторда БТТ меҳмонхоналарга ўхшаш муассасалар гуруҳини ажратади. Улар отеллар сингари номер принсипида 
ташкил этилган ва зарур хизматлар руйхатини тақдим этади. булар пансионатлар, мебелли хоналар, туристик ётоқхоналар ва бошқалардир.