Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1.2. PEDAGOGEK FIKRLAR VA G‘OYALAR RIVOJINING

TARIXIHAMDA TA’LIM-TARBIYANI ZAMONAVIY 

KONSEPSIYASI

Tarixga  nazar  tashlar  ekanmiz,  pedagogik  g‘oyalar  eramizdan 

oldingi  VI  asrda  shakllanganligi  haqida  maiumotlar  mavjud.  Zero, 

tabiatning  oliy  mahsuli  inson  paydo  boiishi  tabiatning  hodisalari, 

jarayonlarini  o‘rganshi,  ulardan  yashash  uchun  oqilona  foydalanish 

asosida  insonlar  sekin-asta  madaniylashuvi,  ijtimoiylashuvi  asosida 

pedagogik g‘oyalar shakllana va rivojlana boshlagan.

Antik  davrlarda  taiim-tarbiya  yoshlarga  ota-onalaming  yashash 

uchun tabiat ne’matlaridan foydalanish,  uy-ro‘zg‘or yuritish,  o‘zaro  va 

tabiatga munosabat  axloqi,  odobi  sifatida  shakllana boshalagan  boisa, 

bilimlar  hajmi  kengaya  boshlagach,  maxsus  tarbiyachilarga  ehtiyoj 

tug‘ila boshlagan. M aium qabila, elat, millat miqyosidagi taiim-tarbiya 

qoidalari  majmuasi  konsepsiyalar alohida  kishilar (ya’ni kohinlar yoki 

oqsoqollar) tomonidan takomillashtirilgan. Shuning uchun taiim-tarbiya 

konsepsiyalari  ko‘p hollarda maium bir shaxs (muallif)ning nomi bilan 

bogianmaydi.

Antik  pedagogikda  tabiatga,  atrof-muhitga  o‘zaro  insoniy 

munosabatlar 

majmuasi 

boigan 

donishmandlik 

pedagogikasi 

shakllangan.  Donishmandlik  pedagogikasida  yoshlarda  donishmandlik, 

mehnatsevarlik,  ma’naviy-axloqiy  sifatlar  bilan  uyg‘un  rivojlanishi 

g‘oyasi  ilgari  surilgan.  Bu  pedagogik  g‘oya!aming  shakllanishi  va 

rivojlanishida  zardushtiylik taiimoti,  uning  muqaddas  kitobi  «Avesto» 

(er.av.VII  asr) da va qadimgi  Xitoyning  Daos  maktabi  (er.  av.  III  asr) 

namoyandalari pedagogik tajribalarida aks etgan edi. Eramizdan awalgi

II asrlarga kelib qadimgi Sharq  va Hindiston pedagogikasida insonning 

ma’naviy-axloqiy  sifatlari  va  amaliy  kasbiy  faolligi  bilan  bogiiq 

sogiom  e’tiqod,  mehnatsevarlik,  sofdillik,  saxiylik,  insoniylik  kabi 

shaxsning barkamollik g‘oyalari ilgari surildi.

Islom taiimoti, Qur’oni Karim va Hadislarda, shuningdek, tasaw uf 

ilmida ilgari surilgan zohiriy va botiniy ilmlaming mazmun-mohiyatini, 

insonriing  ma’naviy  barkamollik  sifatlarini  to‘g‘ri  anglash  taiim - 

tarbiyaning metodologik  asoslarini to‘g‘ri tanlashga yordam beradi.

—

--------------------—

^