O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pеdagogika instituti “Pedagogika-psixologiya” kafedrasi

Асосан қайси ёшдагилар билан ишлаш афзал 
Мактабда асосан қайси ёшдагилар билан ишлашни танлаш ҳам муаммо. Мактаб 
психологи мактабда ўқитувчилар билан ҳам, барча ёшдаги ўқувчилар билан ҳам 
ишлайди. Лекин кузатишлардан маълум бўлишича, баъзи психологлар бошланғич 
синф ўқувчилари билан суҳбатлашишни ёқтиришади, бошқа бирлари ўспиринларнинг 

---

«тилини тез топади», учинчи бирлари юқори синфларга кириб «йўқолиб кетадилар», 
тўртинчилари ўқитувчилар билан суҳбатлашишни қойиллатадилар. 
Психолог ўзининг ички психологик ёшига мос болалар билан мулоқот қилишга 
интилади. Психологияда инсоннинг ҳақиқий ёши (паспорт ёши) фарқланади. 
Инсондаги бу икки ёш кўпинча бир- бирига мос келмайди. 
Мен 16 ёшман «Руҳ ҳақидаги фанда» ёш ҳисси тушунчаси мени доим ҳайрон 
қолдиради, Мен кўпинча ёшимни эсдан чиқариб қўяман, бу саволга жавоб бериш учун 
доимо бу йил нечанчи йил эканлигини сўрайман, ўзим туғилган йилни эслайман ва 
арифметик ҳисоблашлар билан шуғулланаман.
Сизнинг ёшингиз нечада? 
А. Кроник(35-40 ёшлардан ёшган)  
А. Кроник ва унинг ходимлари 21 дан 44 ёшгача паспорт ёши бўлган 83 нафар 
инсонлар билан махсус тадқиқот ўтказдилар. Тахминан 55 % синалувчилар ўзларини 
ёш деб ҳисоблайдилар, респондентларнинг 20 % ўзларини катта деб ҳисобладилар, 
фақат 25% респондентлар ўз ёшини паспорт ёши билан бир хил кўрсатдилар.
Ишингиздаги вазиятларда тингловчиларингиз учун «мижоз» бўлиб қолмасликка 
ҳаракат қилинг: ўзингизни кўрсатишга ҳаракат қилинг, ўзингизни юқори баҳолашга 
интилинг. Касбий фаолиятингизда психоманипулятив воситалардан фойдаланманг (3- 
схемага қаранг).
Агар ота-оналар ва ўқувчилар билан ишлаганда 3-схемадагидек муносабатларга 
киришсангиз, англанган ва англанмаган муаммоларингиз устида ишлашингиз зарур. 
Психолог доимо ўз руҳини «тозалаб» туриши керак, чунки психологнинг руҳи-бу 
унинг иш «қуроли» ҳисобланади.
Қандай муаммо билан шуғулланган афзал? 
Психологларга мактабда турли муаммолар билан шуғулланишга тўғри келади. 
Лекин ҳар бир психологнинг мактабда севимли мавзуси ёки муаммоси бўлади.
Уни танлаш кўп сабабларга боғлиқ: Амалий психологнинг қизиқишларига, 
мутахассислик бўйича ўқилган китобга, касбий мулоқат даражасига, психолог 
ишлайдиган мактаб эҳтиёжларига, маъмурият, ўқитувчиларнинг буюртмасига боғлиқ.
«Ўз муаммосини» танлашнинг кўп омилларга боғлиқлигига қарамасдан, умумий 
қонуниятлар кузатилади. Психологлар «ўз мавзуларини» танлашда икки асосий 
шартга амал қиладилар.
Кўпинча улар характерида ва индивидуал - психологик портретида ортиқча бўлган 
психологик феноменни ўрганишга интиладилар.
- Тўғри фикрлайдиган университет битирувчиси тадқиқот предмети сифатида 
ўқувчиларнинг тафаккур фаолиятини танлайди (м:, кичик мактаб ёшидаги 
ўқувчиларда истеъдодни шакллантириш, ўсмирларнинг ақлий фаолиятини 
фаоллаштириш ва бошқалар).
Шу билан бирга кўпчилик психологлар шахсий индивидуаллигини, характерини, 
шахсини қизиқтирадиган муаммолар билан шуғулланишга интиладилар.
- Бўш, зиёли, кўнгилчан, қатъиятсиз ўспирин-мактаб психологи ўз қизиқишларининг 
предмети сифатида бошланғич синф ўқувчиларида иродавий механизмларни 
шакллантиришни танлайди. Бу нимадан далолат беради?

---

Аниқ маслаҳат бериш қийин «ўз муаммоингизни» танлаш ҳақида ўйланг ва бир 
қарорга келинг. 

---