"makroiqtisodiyot"

 
 
Pulga talabning keynscha nazariyasi. 
 
Pulga  talabning  Keyns  nazariyasi,  likvidlilikning  afzalligi  nazariyasi,  pulni 
naqd ko’rinishda saqlashga kishilarni undovchi uch sababni ajratib ko’rsatadi: 
1.  transaktsion sabab (joriy bitimlar uchun naqd pulga talab); 
2.  ehtiyotkorlik sababli (ko’zda tutilmagan holatlar uchun ma’lum miqdorda 
naqd pullarni saqlash); 
3.  spekulyativ sabab (foyda olish maqsadida qimmatli qog’ozlar sotib olish 
uchun pulga talab). 
Spekulyativ  sabab  foiz  stavkasi  bilan  obligatsiyalar  kursi  o’rtasidagi  teskari 
bog’liqlikka  asoslanadi.  Agar  foiz  stavkasi  ko’tarilsa,  obligatsiyalar  bahosi 
pasayadi,  ularga  talab  esa  oshadi.  Bu  esa  o’z  navbatida,  naqd  pul  zahiralarining 
qisqarishiga hamda naqd pullarga talabning pasayishiga olib keladi. 
Pul  likvidlilik  xususiyatiga  ega  bo’lganligi  uchun  ham  aholi  uni  saqlashni 
afzal  biladi.  Likvidlilikning  afzalligi  nazariyasi  ko’rsatadiki  pulga  bo’lgan  talab 
miqdori foiz stavkasiga bog’liq. Foiz stavkasi naqd pul vositalarini qo’lda ushlab 
turishning  muqobil  xarajatlari  miqdorini,  ya’ni,  siz  foiz  olib  kelmaydigan  naqd 
pullarni  qo’lda  ushlab  turgan  sharoitda  yo’qotadigan  pul  miqdorini  bildiradi. 
Nonning narxi non talabi miqdoriga ta’sir qilganidek, naqd pullarni qo’lda ushlab 
turish  miqdori  ham  pul  zahiralariga  talab  miqdoriga  ta’sir  ko’rsatadi.  Shuning 
uchun  foiz  stavkasi  oshganda,  insonlar  boyliklarini  naqd  pul  shaklida  kamroq 
ushlab turishga harakat qiladi.  
Real pul zahiralariga talab funktsiyasini quyidagi ko’rinishda yozamiz: 
M/R = f(R) 

---

102 
 
Bu  tenglama  ko’rsatayaptiki,  pulga  bo’lgan  talab  miqdori  foiz  stavkasi 
funktsiyasi  ekan.  Grafikda  foiz  stavkasi  va  real  pul  zahiralari  miqdoriga  talab 
teskari bog’liklikka ega ekanligi ko’rinadi. Chunki, yuqori foiz stavkasi pulga talab 
miqdorining kamayishini ko’rsatadi 
Klassik va keynschilarga xos yondashuvlarni umumlashtirib, pulga talabning 
quyidagi omillarini ajratib ko’rsatish mumkin: 
1) daromadlar darajasi; 
2) pulning aylanish tezligi; 
3) foiz stavkasi. 
Agar  klassik  nazariya  pulga  talabni  asosan,  real  daromad  hajmi  bilan 
bog’lasa,  keynschilarda  esa  pulga  talab  asosan,  foiz  stavkasiga  bog’liq  deb 
hisoblanadi. 
R 
 
 
                                 Md=f(R) 
                                                                     
 
 
 
M/R 
 
       9.1-chizma. Pulga talab grafigi