"makroiqtisodiyot"

Er =  (YA – VA)  / YA. 
Bu erda: Er - sohaning tarif bilan haqiqiy himoyalanganlik darajasi; 
YA - bojxona tarifi kiritilgandan keyingi qo’shilgan qiymat; 
VA - bojxona tarifi kiritilishidan oldingi qo’shilgan qiymat. 
ER = ((3000 + 2250) – 3000) / 3000  =2250 / 3000 = 0,75 yoki 75% 
Bu  shuni  bildiradiki,  tayyor  avtomobillarga  40%  tarif  va  ehtiyot  qismlarga 
25%  tarifni  joriy  qilib,  davlat  milliy  avtomobisozlikni  haqiqatda  75%  tarifli 
himoyalanganligini ta’minlaydi. 
Protektsianizm  siyosatining  muhim  tamoyili  ham  shundaki,  davlat  tayyor 
mahsulotlarga bojni ko’tarish va yarim tayyor mahsulotlarga esa uning miqdorini 
pasaytirish orqali tarmoqning haqiqiy himoyalanganligini yanada oshiradi.  

---

214 
 
Agar mamlakatlar bojxona ittifoqiga birlashsalar, unda bojxona tarifi, barcha 
ishtirokchi  mamlakatlar  uchun  ularning  savdo  munosabatlarida  yagona  bo’lib 
qoladi.  Bojxona  tariflari  miqdori  alohida  mamlakatlar  iqtisodiyotida  va  jahon 
xo’jaligida  yuz  berayotgan  jarayonlar  ta’sirida  yuzaga  keladi.  Jahonda  importga 
bojxona  bojlarining  pasayish  tendentsiyasi  kuzatilmoqda  va  u  ikki  tomonlama 
hamda  ko’p  tomonlama  muzokaralar  asosida  mamlakatlar  tomonidan 
rag’batlantiriladi va nazorat qilinadi.  
Bojxona  bojlarini  joriy  qilishni  qo’llovchi  fikrlarga  aksincha  bo’lgan 
mulohazalar  ham  mavjud.  Chunki  sanab  o’tilgan  natijalarga  boshqa  usullar  bilan 
kamroq  yo’qotishlar  hisobiga  ham  erishsa  bo’ladi  degan  fikrlar  ham  qaysidir 
darajada asoslidir. 
Birinchidan,  import  tariflari  iste’molchilar  turmush  darajasining  pasayishiga 
olib keladi. 
Ikkinchidan,  import  tariflari  kiritilishi  oqibatida  ular  vositasida  himoya 
qilinayotgan tarmoqlarda resurslar samarasiz sarflanadi. 
Uchinchidan,  tariflarni  kiritish  va  ular  stavkasini  belgilash  masalasida 
mamlakat imkoniyatlari xalqaro bitimlar bilan cheklangan.