Ma’ruza matnlari

2. Ilmiy bilish haqida umumiy ma’lumot.  
Ilmiy bilish – maxsus metodologiya va usullar asosida borliq haqida bilim 
hosil  qilish.  Olimlar  tomonidan  tabiat,  jamiyat  va  inson  tafakkuridagi 
murakkab va rang-barang hodisalar mohiyatini, rivojlanish qonunlarini ilmiy 
o‘rganishning  aniq  usullari  ishlab  chiqilgan,  ular  ilmiy  tadqiqotlarning 
yo‘nalishi va xususiyatlarini ifodalaydi. 
Falsafada ilmiy bilishning navbatma-navbat takrorlanib turuvchi ikki turi 
farqlanadi: 
a) fahmiy (empirik, amaliy, tajribaviy) bilish; 
b) nazariy (idrokiy, mantiqiy, aqliy) bilish. 
Birinchi  bosqichda  o‘rganilayotgan  manbaning  tarkibiy  qismlari,  belgi-
xususiyatlarini  aniqlash,  saralash,  tartiblash  va  tasvirlash  amalga  oshiriladi. 
Bunda  asosiy  e’tibor  o‘rganish  manbaining  sezgi  a’zolari  bilan  anglanuvchi 
tashqi,  zohiriy  xususiyatlarini  aniqlashga  qaratiladi.  Aslida  bu  hali  tom 
ma’nodagi ilmiy bilish emas, lekin ilmiy o‘rganishning zaruriy, tarkibiy qismi, 
bosqichi  hisoblanadi.  Buni  Alisher  Navoiy  “Lisonut-tayr”  masnaviysidagi 
“Кo‘rlar va fil hikoyati”da ko‘zi ojizlarning fil haqida tasavvur hosil qilishlari 
misolida tasvirlaydi.