zbekiston respublikasioliy va rta maxsus ta'lim vazirligi

11.3. Guruh taktik harakatlarini qayd etish va baholash
Sport  o’yinlarida,  hususan  futbolda  musobaqa  faoliyati  ustidan 
o’tkazilgan  ko’p  sonli  kuzatuvlar  shuni  ko’rsatadiki,  o’yin  olib 
borishning  asosiy  texnik-taktik  vositasi,  umumiy  o’yin  harakatlaridan 
70%  tashkil  etuvchi  turli  to’p  uzatishlar  hisoblanadi,  ya’ni  jamoaning 
tasnifi qanchaiik yuqori bo’lsa, bu ko’rsatkich shunchalik yuqori bo’ladi. 
Ammo  bir  qator  futbol  mutaxasislarining  ta’kidlashicha,  o’yinning 
natijaviyligi  ko’p  jihatdan,  uzatishlaming  umumiy  soniga  emas,  balki 
qanaqa uzatishlar va qaysi yo’nalishda va ular maydonning qaysi joyida 
bajarilishiga bog’liq.
E.V.  Skomoroxov.  G.A.  Golodenkolar  texnik-taktik  faoliyatning 
omilkor  tuzilmasini  aniqlab,  jahon  chempionatida  ishtirok  etayotgan 
jamoa  o’yinlarini  kuzatdilar.  Ular  umum  qabul  qilingan  ko’rsatkichIar 
(to’p  bilan  harakatlar  soni  va  aniqligi)  bilan  bir  qatorda  maxuldorlik 
koeffitsentini  (jamoaning  yakuniy  natijalarida  har  bir  texnik 
harakatlaming “hissasi” darajasi) hisobladilar.
Ko’p  omillik  matematik  tahlil  natijalariga  ko’ra,  summar  og’irligi 
tanlanmaning  umumiy dispersiyasini  95%  tashkil  etuvchi  sakkizta  omil 
aniqlandi (26-jadval).
Mualliflar,  birinchi  omilga  tegishli  (biz  uchun  juda  qiziqarli 
bo’lgan)  quyidagi  shartli  belgilarni  ajratganlar:  o’rta uzatishlar,  aniqlik, 
omilkorlik -   0,916  va maxsuldorlik -   0,900;  uzun  uzatishlar,  aniqlik -
0,812  va  maxsuldorlik  -   0,797.  Oldinga  qisqa  va  o’rta  uzatishlar: 
maydon eniga va orqaga uzatishlar soni -  0,595,  himoya zonasida TTH 
soni- 0,561.
Mualliflar  keltirilgan  dalillami  sharxlab  shuni  ta’kidlaydilarki,  bu 
jamoalar  nafaqat  bitta  tumir  davomida,  balki  bitta  o’yin  yoki  taym 
jarayonida  vujudga  kelgan  vaziyatlardan  kelib  chiqib,  o’yinning  guruh 
taktikasini  juda  tartibli  o’zgartira  oladilar.  Masalan,  vazifa  “G’alaba
301

---

kerak”.  Guruh  harakatlari  vositalari,  oldinga  uzun  va  o’rta  uzatishlar. 
0 ’z  vaqtida  va  aniq  bajarilgan  uzatishlar  hujumda  ishtirok  etayotgan 
katta guruh raqiblami “kesish” ga imkon beradi.