zbekiston respublikasioliy va rta maxsus ta'lim vazirligi

27-jadvaI
Milliy terma jamoalarning hujum xarakatlar samaradoligini 
integral baholash
Raqiblar
0 ’yinmng
yakuniy
natiiasi
YuU2
0 ’Н
Rossiya - Polsha
0:0
83 va 80
2,1  va 2,3
Italiya - Braziliya
3:2
106 va  110
2,5 v a 2 ,l
Italiya - Germaniya
3:1
103 va 84
2,3 va  1,6
Rossiya - Fransiya
1:1
81  va  166
1,9 va 3,9
304

---

Rossiya - Shveysariya
1:0
114 va92
2,2 va  1,7
Rossiya - Portugaliya
5:0
129 va 86
2,7 va  1,7
Rossiya - Avstriya
2:0
79 va 86
1,5 va  1,8
Rossiya - Polsha
1:1
71  va93
1,6 va 2,1
Rossiya - Polsha
2:0
120 va61
2,7 va  1,5
Shunday qilib,  bir tomondan FV, boshqa tomondan o’yinlar natijasi 
bilan  HUl,  HU2,  OUl  va  OU2  sonlari  orasidagi  statistik  bogManish, 
o’yin  natijasiga  HU  va  OU  sonining  nisbati  va  maydonda  uzatishlarni 
qoMlanilish  joyi  (xususan,  raqib  maydoni  yarimidagi  uzatishlarning 
umumiy soni  va OU2 soni nisbati ta’sir ko’rsatishini ta’kidlashga imkon 
beradi.
-  har  bir  yinchi  tomonidan  bajarilgan  va  sheriklardan  qabul 
qiligan usullami qayd etish maqsadga muvofiq;
-  o’yinchi  HU  olish  uchun  qanchalik  ko’p  “ochilgan”,  lekin 
sherikning xatosi tufayli to’pni qabul qila olmaganiigini qayd etish;
Shunday qilib, agar keskin va tezkor harakatlarsiz fUtbolchilar, to’p 
uzatish-lami  qayd  etishning  an’anaviy  shakli  bo’yicha  hajm  va 
samaradorlik 
ko’rsat-kichlarida  yaxshi 
bo’lsalar, 
demak  taklif 
qilinayotgan  nazorat  sxemasida  ular  texnik-taktik  maxoratni  va  guruh 
hujum harakatlarida har bir o’yinchining aniq hissasini baholab beruvchi 
bundan imkoniyatni bermaydi.
Shuni  ta’kidlab  tish joziki,  ohirgi  paytlarda 0 ’zbekistonda  guruh 
taktik  harakatlariga  tegishli  tadqiqotlarga  bo’lgan  qiziqish  ortib 
bormoqda. Futbol taktikasi muammolariga bag’ishlangan bir qator ishlar 
mavjud. Ularda,  guruh o’zaro harakatlaming asosiy vositasi to’p uzatish 
ekanligi  aytib o’tilgan. 0 ’zaro harakatlaming samaradorligi nafaqat to’p 
uzatish usuli va yo’nalishiga, balki  o’zini to’pni qabul qilish uchun taklif 
qilgan  sherikka  ham  bog’liq.  To’p  uzatish  samaradorligi  kabi,  to’pni 
qabul  qilishni  ham  baholash  taklif qilinadi.  Oliy  liga jamoalari  ustidan 
o’tkazilgan  kuzatuv  shuni  ko’rsatadiki,  o’yin  jarayonida  futbolchilar  2 
tadan  8  tagacha  uzatishlar  bajaradilar.  Ikki  yurishli  kombinatsiya  eng 
katta foizga ega -  44%,  sakkiz yurishli kombinatsiya esa eng kam -  4%. 
Lekin  to’rtta  futbolchilar  ishtirokidagi  kombinatsiyalar  eng  samarali 
bo’ldi  (18%).  Standart  holatlardan  eng  smaralisi  burchak  (28%)  va 
jarima (25%) zarbalari boMdi.
Jamoaviy  hujumkor  texnik-tatktik  harakatlar  samaradorligini 
baholashda  quyidagilarni  qayd  etish  mumkin:  jamoa  to’pni  o’z 
nazoratiga  olgan  zona  raqami;  jamoa  o’yinchilari  to’pga  egalik  qilish 
yoki  to’pni  o’yinga  kiritish  usullari;  hujum  qanday  natija  bilan
305

---

yakunlanganligini  tavsiflovchi  ko’rsatkichlar.  Ehtimol,  bu  kabi 
ma’lumotlar  jamoaviy  taktik  harakatlarni  baholashda  qo’shimcha 
ma’lumot sifatida kerakdir.
Keltirilgan  guruhda  o’zaro  texnik-taktik  harakatlarni  baholash 
mezoni,  ma’lum  darajada  o’yinkorlikni  aks  ettiradi.  Lekin  shu  bilan 
birga,  bu  o’yin  ko’rsatkichlarga,  yinda  hamfikrlikdan  tashqari, 
jismoniy  va  texnik  maxorat darajasi  kabi  omillar  ham  ta’sir ko’rsatadi. 
Shuning uchun, boshqa ko’rsat-kichlami ham tanlash maqsadga muvofiq 
hisoblanadi.  Shu  kabi  krsatkichlami  tanlashga  bo’lgan  asosiy  talab 
quyidagilardan iborat, ular bevosita o’yindagi hamfikrlik mohiyatini  aks 
ettirishlari;  har  bir  o’yinchi  bir-birining  imkoniyatlarini  baholashdagi 
o’xshashligi;  sheriklami  bir-birining harakatlarini oldindan bashorat qila 
olishi.
Shuning  uchun,  o’yinida  o’tkazilgan  kuzatishlar  bizda  ma’lum 
qiziqish  uyg’otadi.  0 ’yinchilar, asosi moslashmagan o’zaro harakatlami 
qayd etishda aks etuvchi “kutilganni buzish tamoyili”dan iborat bo’lgan, 
bir-birlari  uchun  kutilmagan  harakatlami  bajaradilar.  Bu  erda,  asosiy 
qayd  etiladigan  ko’rsatkich  -   o’zaro  harakatning  buzilishi  hisoblanadi. 
Qo’shimcha  omillar  ta’sirini  yo’qotish  uchun,  texnik  yaroqsizlikka 
asoslangan buzilishlarni emas,  balki  sheriklaming o’zaro moslashmagan 
harakatlariga  asoslangan  o’zaro  harkatlami  buzilishi  qayd  etish 
maqsadga muvofiq.
Demak, quyidagi o’yin holatlari ajratilgan:
Kuzatuvlar  jahon  chempionati  davomida  terma  jamoalar  ustidan 
amalga  oshirildi.  Tahlillar,  o’zaro  hamfikrlik  tez-tez  buzilgan  o’yin 
holatlarini ancha aniq krsatishga imkon berdi (28-jadval).
28-jadval