Илмий фаолиятга тайёргарлик асослари

ТАДҚИҚОТНИНГ ЯНГИЛИГИНИ БЕЛГИЛАШ ВА АСОСЛАШ 
 
* 
Магистрантларнинг типик хатоси янгилик деб масаланинг 
қўйилишининг янгилигини кўрсатишдир, лекин бу ҳали етарли эмас. 
 
 
Масаланинг қўйилишининг янгилиги – бу янгиликнинг энг 
паст даражаси бўлиб, бунинг учун ҳозирда мавжуд бўлган, муайян 
нуқтаи назар остида ўтказилган тадқиқотлар ҳақидаги ахборотларга 
ва шу предметга бошқача нуқтаи назардан қарашга имкон берадиган 
муайян тасаввурга эга бўлишнинг ўзи кифоя. 
Услубиётнинг янгилиги – гап қўлланиладиган янгича 
ёндашувлар, услублар, тадқиқот тамойиллари ҳақида бормоқда. Бу 
янгиликнинг бирмунча юқори даражаси бўлиб, у анча янги 
натижаларга эришишга йўл очади, лекин методология ҳали янгилик 
учун кафолат бера олмайди. Айни бир пайтда маълум 
услубиётларнинг янги шароитда қўлланилиши ҳам унумли 
натижалар бериши мумкин. 
Олинган ижобий ёки салбий натижанинг янгилиги (мазмунан 
янгилиги). Энг асосийси – тадқиқот жараёнида асосий хулоса 
сифатида олинган, тўғри қўйилган масаладан ва тадқиқ этилган 
зарурий ва етарли ҳолатлардан мантиқан келиб чиқадиган фикрни 
қисқача баён қилиш. Бу аниқланган янги факт, қўйилган масаланинг 
асосли ечими, илмий муомалага янги маълумотларнинг олиб 
кирилиши, маълум фактнинг янги шароит учун тасдиқланиши ҳам 
бўлиши мумкин. Янгиликни олинган натижани маълум фактлар 
билан солиштириш орқали кўргазмали тарзда кўрсатиш мумкин.
)
Илмий тадқиқотда ўтказилган иш натижасида олинган янгиликнинг 
даражаси ва тусини аниқ ифодалаш талаб этилади 
ИЛМИЙ НАТИЖАЛАР 
ЯНГИЛИГИ МЕЗОНЛАРИ 

---

73
Мазмунни ифодалаш шаклининг янгилиги (формал янгилик) – 
янги атамаларнинг жорий этилиши. Бироқ қанчалик кўпроқ янги 
«бурама» атамалар жорий қилинган бўлса, янгилик ҳам шунчалик 
яққол кўринади, деб ўйламаслик керак. Атамаларнинг янгилиги 
ишда ана шу ҳеч нарсани англатмайдиган атамалардан бошқа ҳеч 
қандай янгилик йўқлигини яшира олмайди. Янги атама етарлича 
исботланган ва ишончли асосланган янги билимнинг тўпланган 
ҳажмини ифодалаш учун жорий этилиши мумкин ва шунда у 
янгиликни ифодалашнинг муҳим воситаси бўлади. 
Олинган натижанинг талқин этилишининг янгилиги (изоҳлаш 
ва талқин қилиш янгилиги). Бу ерда яхши маълум бўлган қонунлар 
ва ғояларнинг янгича кўрилишини намоён қилиш учун реал 
имконият мавжуддир.
Олинган натижани амалда қўллашнинг янгилиги (амалий 
янгилиги). Одатда бу назарий илмий тадқиқот доирасидан четда 
бўлади ва амалий илмий-тадқиқотчилик ишлар тоифасига киради, 
лекин тадқиқот муаллифи олинган натижаларни қўлланиш учун янги 
соҳаларни таклиф этиши керак. 
*
Мисол.
Тадқиқотнинг илмий янгилиги консалтинг фаолиятининг шаклланиши, 
ривожланиши ва уни тартибга солиш жараёнларини бозор ислоҳотларининг ҳозирги 
босқичи талаблари асосида комплекс баҳолашнинг устувор вазифаларини қўйиш ва 
ҳал этишдан иборат бўлиб, бу миллий иқтисодиётда инфратузилма ушбу элементи 
фаолият юритишининг ўзига хос хусусиятлари ҳақидаги тасаввурларни 
кенгайтиришга имкон яратди. 
Тадқиқот жараёнида илмий янгилик белгиларига эга бўлган қуйидаги назарий-
методологик, услубий ва амалий натижалар олинди: 
- “бозор инфратузилмаси” тушунчаси амалга ошириладиган битимлар 
воситасида узлуксиз тарзда муомалада бўладиган товарлар, ресурслар ва хизматлар 
оқимларидан 
иборат 
бўлган 
бозор 
иқтисодиётининг 
товар-пул 
табиати 
позицияларидан туриб институционал ҳодиса сифатида асослаб берилган; 
- миллий иқтисодиётни ислоҳ қилиш даврида шу иқтисодиёт миқёсида 
консалтинг хизматлари бозорининг шаклланиши ва ривожланишига белгиловчи 
таъсир кўрсатадиган қонуниятлар ва тамойиллар, шарт-шароитлар ва омиллар 
аниқланган; 
- миллий консалтинг хизматлари бозорларини ташкил этиш ва ривожлантириш 
борасидаги хорижий тажрибага баҳо берилган, уларнинг Ўзбекистон шароитларига 
кўникиши механизмлари белгиланган; 
- Ўзбекистон консалтинг хизматлари бозорининг сегментлаштирилиши ва 
тузилмалаштирилиши ўтказилган, мамлакатдаги консалтинг хизматлари бозорини 
истиқболда янада ривожлантиришнинг асосий йўллари таклиф этилган; 
- Ўзбекистонда консалтинг хизматлари бозори фаолият юритишини 
такомиллаштиришнинг ташкилий-иқтисодий механизми ишлаб чиқилган. 

---

74