2
I. KIRISH
II. ASOSIY QISM
1. Pedagogik texnologiyaning nazariy va ilmiy asoslari
2. Ta’limga turlicha yondashuvning ta’lim samaradorligini oshirishdagi roli
3. Yangi pedagogik texnologiya qoidalari va interfaol usullar
III. XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
3
KIRISH
"Ta’lim to‘g‘risida»gi qonunda ta’lim muassasalarining moddiy texnika va axborot bazasin
mustaxkamlash davom ettiriladi, o‘quv-tarbiya jarayoni yuqori sifatli o‘quv adabiyotlari va ilgor
pedagogik texnalogiyalar bilan ta’minlanadi" deyilgan. Shunday ekan, pedagogik texnologiya
nima? va u an’anaviy ukitish metodlaridan nimasi bilan farklanadi?
Keyingi yillarda matbuotda, kuplab ilmiy anjuman va yigilishlarda, eng muximi rasmiy
xujjatlarda" yangi pedagogik texnologiya", "ilgor pedagogik texnologiya", " an’anaviy pedagogik
texnologiya", « innovatsion texnologiya» tushunchalari kuprok, tez-tez foydalanilmokda. Lekin "
pedagogik texnologiya" juda xam ommalashgan, pedagogik adabiyotlarda odatiy tushunchalar
katoriga kiritilgan emas, shuning uchun bu tushunchaga ta’rif xam turlicha berilmokda yoki
talkin etilmokda. Jumladan, Pedagogik texnologiya ukituvchi tomonidan ukitish vositalari
yordamida ukuvchilarga ta’sir kursatish va bu faoliyat maxsuli sifatida ularga oldindan
belgilab olingan, shaxs sifatlarini shakillantirish jarayoni deb ta’riflasak buladi. V. Fevelov
ta’rificha " ma’lum ta’lim boskichida bitiruvchi shaxsi modeli asosida ukuv shaxsini
shakillantirish, rivojlantirish va tayyorlovchi kompleks uzaro boglik va uzaro ta’sir etuvchi
blok va tizimlar pedagogik texnologiya deyladi. Bularning xammasidan xam eng dikkatga
sazovori YuNESKO bergan ta’rif e’tiborga loyik.
"Pedagogik texnika" - bu ta’lim shakillarini optimallashtirish vazifalarini uz oldiga
kuygan , texnik va inson imkoniyatlarini va ularning boglikliklarni xisobga olgan xolda
butun ukitish va uzlashtirish jarayonini yaratish, kullash va belgilash tizimi usullaridir.
Ushbu ta’rifda eng muximi, bu " Tizimli usul" kolganlari pedagogik texnologiyani tizim
sifatida xarakterlab beradi xolos. Ta’limga boshkacha yondashuvlardan farkli ularok tizimli
yondashuv pedagogik texnologiyani eng asosiy, belgisi yoki xususiyati xisoblanadi Uktish
maksadlari, uning mazmuni ukitish va ta’lim metodlarini, natijalarini nazorat va baxolashni
uzaro bogliklikda loyixalash- an’anaviy ukuv jarayonida mana shular yetishmaydi. Masalan:
Kupincha ukitish, ta’lim jarayoni belgilayotgan axborotlarni eslab kolishdan iborat xalos, va
xolanki ta’lim jarayoni shaxsni keyingi, mustakil bilish faoliyatini tashkil kilish bajarish va
kasbiy muammolarni yechishga karatilgan bulmogi zarur.
Pedagogik texnologya juda kuplab, utishi pedagoglarning orzu - umidlariga mos keladi.
Didaktikani asoslashda Ya.A. Komenskiy XVII asrdayok ta’limni shunday umumiy tartibni
topishga xarakat kilganki uning natijasida "vakt", predmetlar, va metodlar ustalik bilan moxirona
taksimlansin.
4
Dunyoda pedagogika fani ilmiy - texnika tarakkiyotini ta’sirini sezgan xolda va
psixologik, kibrnetika, tizimlar nazariyasi, boshkaruv nazariyasi va boshka fanlarni uzaro
bogliklikda faol innovatsion jarayonlar xolatida bulib inson ichki boyliklarini samarali
rivojlantirishni ruyobga chikarishga boy imkoniyatlari beradi.
Pedagogik texnolgiya, dastlab ukitishning reproduktiv darajasini ishlash uchun xizmat
kilgan. Reproduktiv ta’lim xar kanday ta’limning zarur komponenti xisoblanib, u ma’lum ukuv
fanlari darajasida tuplangan insoniyat tajribalarini uzlashtirish bilan boglik.
Ukuvchida ma’lum bilim va kunikma "asoslarini" yaratibgina kolmay, ukitishning
samarali tadkikot izlanuvchan metodlariga utish mumkin.
Sanoatda minglab, natijalari kafolatlangan texnologik jarayonlar ishlab chikilgan
bulib, ular xech kanday shaxsga va uning imkoniyatlariga boglik bulmasdan, fakat
zarur texnik xujjatlariga rioya kilinsa buladi. Bunday sanoat texnologik jarayonlarni
asosi ishchi chizmalar va detallarin yigish chizmalari bulsa bulgani. Ushbu talablarga anik
rioya kilish detallarni uzaro almashtirishni ta’minlaydi, texnologik jarayonlarni kaytarish
operatsiyalari , kayd etuvchi texnologik siklllarni tashkil etadi.
Pedagogikada kaytariluvchi sikllarni yaratish kiyin. Bunga ukuv vazifalarining
xilma - xilligi , ta’lim mazmuni elementlarini turlichaligi, ukuv materialini xilma - xilligi ,
ukuvchilarni uziga xos xususiyatlarining bilimlarni uzlashtirishi, bilish faoliyatining tashkil
etishdagi aloxidaligi xalakit beradi.
Shunga kramay, AKSh da buyuk olimlar, B.Blum, D.Kratvol, N.Gronlund va
boshkalarning xarakati bilan oldindan rivojlantirilgan natijalarga erishilishni kafolatlaydigan
kaytalaniluvchi pedagogik sikllarni uz ichiga olgan pedagogik texnologiyalar ishlab
chikiladi. Sanoatda " yukori texnologiya" degan tushuncha mavjud. Odatda u juda murakkab
dastlabki mablag kuyishni, fanning oxirgi natijalariga tanlangan va maxsus xodimlar ,
mutaxassislarin tayyorlashni ta’lab etadi . Lekin, bular keyinchalik rakobatbardosh,
maxsulotning yukori sifatda bulishini va natijada katta foyda keltirishni ta’minlaydi.
Pedagogik texnologiyaga ta’limda yukori metodologik nisbat beriladi va u ortikcha
xarakat talab kilmaydi. Bu urinda fakat yukori bilim, tajriba tarikasida ukitilgan 50 ming
boladan 75 % shunday natijaga erishdiki, odatda bunday kursatkichga fakat eng a’lochi
ukuvchilar erishishlari mumkin.
Pedagogik texnologiyani egallash Singapur, Koreya va Yaponiya uchun 9 -13
yoshdagi bolalar uchun matematikadan oxirigi uch yilda 1 -3 urinlarni egallash imkonini
beradi. Bu omillar shuni kursatadiki, urta maxsus va oliy ukuv yurti professor -
ukituvchilari uchun pedagogik texnologiyalarni egallash va ularni amaliyotda kadrlar va
ta’lim sifatini kutarish uchun foydalanish nixotda zarur.
5
Shu
nuqtayi
nazardan
olganda
bugungi
kunda
o‘qitishda
yangi
pedagogik
texnologiyalardan foydalanish muxim masala sifatida va muammo sifatida o‘rganilmoqda Bizni bu
muammoni tanlab olishimizga xam ayni shu jarayonni o‘rgani va natijada boshlang‘ich sinflarda
o‘qitish va tarbiyalash jarayonlarida yangi pedagogik texnoligiya usullaridan foydalangan xolda
ta’lim va tarbiyani tashkil qilishni samarali jarayonlarini ilmiy-nazariy va amaliy jixatdan taxlil
qilib ,ma’lum ilmiy xulosalart chiqarishni maqsad qilib oldik.