Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-chizma. Germaniya bank tizimi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-chizma. Sobiq Ittifoqdagi bank tizimi. 

 

Sobiq Ittifoq bank tizimi 

Ittifoq Davlat banki 

Ittifoq tashqi savdo 

banki 

Ittifoq Qurilish banki 

Bundes bank va 11 zamin markaziy banki 

 

 

Aholiga xizmat 

ko‘rsatuvchi bank-

lar 

 

Kreditlar 

bo‘yicha 

banklar 

 

 

Ipoteka tar-

moq banklar 

 

Ixtisoslashgan 

banklar  

 

Investitsiya va 

qimmatli qo-

g‘ozlar bilan 

operatsiya qila-

digan banklar 

  

 

Ipoteka ix-

tisoslashgan 

qurilish jam-

g‘arma kassalar 

 

 Pochta jam-

g‘arma banklar 

va boshqalar 

 

 

 

 

Yirik banklar va 

ularning 

bo‘limlari 

 

Mintaqaviy 

banklar 

 

Xususiy banklar 

 

Xorijiy banklar 

bo‘limlari 

 

 

 

Jamg‘arma 

g‘aznalar 

 

Tarmoq 

banklari 

 

Uy-joy qu-

rish bo‘yi-

cha 

jamg‘arma 

 

 

Maxsus banklar 

Davlat bank-

lari 

Davlat bank-

lari 

---

 

12

Sobiq Ittifoq bank tizimida Davlat banki monopol mavqega ega 

bo‘lib, o‘z vaqtida emissiya instituti, qisqa muddatli kreditlashtirish va 

xo‘jaliklarga hisob-kitob operatsiyalari bo‘yicha xizmat ko‘rsatuvchi 

markaz hisoblanardi. Ham emissiya, ham hisob-kitoblar, ham kreditlar 

bo‘yicha mijozlarga xizmat ko‘rsatish funksiyalarining bir joyda mo-

nopollashuvi Davlat bankini boshqaruv va nazorat organiga aylantirgan 

edi. 

O‘zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishi iqtisodiy mus-

taqillik sari qo‘yilgan ilk qadam bo‘ldi. Mustaqil yosh davlatimiz siyo-

satining eng muhim yo‘nalishlaridan biri bank tizimini isloh qilishning 

dastlabki bosqichida 1991-yilda qabul qilingan «Banklar va bank faoli-

yati to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni bozor sharoitlariga 

mos banklar institutini vujudga keltirishning asosiy yo‘nalishlarini bel-

gilab berdi. 

Mazkur qonunga muvofiq SSSR davlat bankining hududiy bo‘limi 

O‘zbekiston Respublikasining Markaziy bankiga aylantirildi va u be-

vosita davlat boshchiligida bank tizimini isloh qilishni boshladi. Juda 

qisqa muddat ichida respublikamizda ikki pog‘onali bank tizimi vujudga 

keltirildi.  

«O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshchiligidagi ikki 

bosqichli bank tizimini tashkil qilish respublikaning iqtisodiy musta-

qillikka erishish hamda bozor munosabatlariga o‘tish ehtiyojlariga mos 

keladi»,

1

 ya’ni ikki pog‘onali bank tizimining yuqori pog‘onasining 

bosh maqsadi milliy valuta – so‘mning barqarorligini ta’minlashdan ibo-

rat bo‘lgan Markaziy bank, quyi pog‘onasini esa bevosita mijozlar bilan 

ishlovchi tijorat banklari tashkil etadi (3-chizma). 

Shunday qilib, O‘zbekistonda bank tizimi ikki pog‘onali bo‘lib, bi-

rinchi pog‘onada O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki, uning mar-

kaziy apparati va viloyatlari bo‘yicha Markaziy bank bosh boshqar-

malari tursa, ikkinchi pog‘onada tijorat banklari, ularning sho‘balari, 

chet el banklari sho‘balari turadi. 

O‘zbekiston Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi 

qonuniga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasida tashkil etilgan hamma 

banklar bank faoliyatining subyektlari hisoblanadi va ular tarkibiga qu-

yidagilar kiradi: 

                                    

1

 Karimov I.A. O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo‘lida. – T.: O‘zbekiston, 1999. 

---

 

13