Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar 

 

 narxlar umumiy darajasi va uning o‘sish yoki kamayish sur’atlari; 

 

 xalq xo‘jaligida ishlab chiqarishning o‘sish yoki kamayish sur’atlari; 

 

 mehnatga layoqatli aholining ish bilan to‘liq bandlik darajasi; 

 

 to‘lov balansining holati, milliy valutaning barqarorligi, uning qadri 

darajasi. 

---

 

42

Bir-biriga bog‘liq bo‘lgan bunday ko‘rsatkichlar makroiqtisodiyotni 

tartibga solishning sehrli kvadrati deb yuritiladi. 

[31]. Bank tizimining taraqqiy etishini va o‘z vazifasini ishonchli 

darajada barqaror bajarishining asosi – bu iqtisodiyotni pul-kredit vosi-

tasida tartibga solishning moslanuvchan mexanizmini shakllantirishdir. 

Bu mexanizm Markaziy bankka: 

– xo‘jalik faolligiga samarali ta’sir ko‘rsatish; 

– muassasalar faoliyatini nazorat qilish; 

– pul muomalasi barqarorligiga erishish; 

– naqd va naqd pul bo‘lmagan jami pul massasining o‘zgarishini 

nazorat qilish; 

– o‘z faoliyatining maqsadlari, ustuvor yo‘nalishlarini tanlash; 

– pul-kredit siyosatining strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish; 

– qo‘yilgan masalalarga erishishning muayyan usullari, dastaklari 

hamda vositalarini tanlash imkonini beradi. 

Markaziy bank pul-kredit siyosatini amalga oshirish jarayonida 

kreditlar va pul massasi miqdorlarining zarur darajada kengayishini ta’-

minlashga harakat qiladi. Bu esa ichki narxlar barqarorligiga rioya qil-

gan holda o‘sib borayotgan iqtisodiyotning uzoq muddatli ehtiyojlariga 

mosdir. Birmuncha qisqa muddatlar uchun pul-kredit siyosati, odatda, 

nomatlub inflatsiya va deflatsiya jarayonlariga qarshi turish maqsadida 

amalga oshirilishi kerak. 

Pul-kreditni tartibga solishdan asosiy maqsad narxlar barqarorligini 

ta’minlash, ortiqcha xarajatlarning oldini olish, iqtisodiy o‘sishga 

yordam beruvchi sharoitlarni yaratish, nomatlub inflatsiya va deflatsiya 

jarayonlariga qarshi tadbirlarni ishlab chiqishdan iborat. 

Ma’lumki, pul massasining haddan tashqari ko‘payishi mamlakatda 

ishlab chiqarilgan yoki chetdan keltirilgan tovarlarga qilinadigan xara-

jatlarning yuqori sur’atlar bilan o‘sishiga, yoxud narx-navoning ko‘ta-

rilishiga olib keladi. Mamlakatda ishlab chiqarilgan tovarlarning chek-

langan miqdorda taklif qilinishi tufayli pul mablag‘larining talaygina 

qismini chetda ishlab chiqarilgan tovarlarga yo‘naltirilishi oqibatida to‘-

lov balansida tang holat yuz beradi. 

[32]. Bozor iqtisodiyoti sharoitida Markaziy bank pul-kredit 

siyosatini ro‘yobga chiqarishda quyidagi usullardan foydalanadi (6-

chizma).