Таълими вазирлиги муқимий номли қЎҚон давлат

So’g’d Yozuvi mil. avv. I ming yillikda Osiyoda keng tarqalgan Oromiy Yozuvidan kelib chiqkandir.Mil. avv. III-II 
asrlarda So’g’d Yozuvi to’la shakllanib bo’lgan edi.So’g’dda savodxonlikka intilish kuchli bo’lganligi ko’pincha So’g’d 
davlatining ichki iqtisodiy taraqqiyoti ham savodxonlikni talab qilar edi.SHuning uchun ham So’g’diyona savod o’rgatish 
maktablari , kotiblik san`ati maktablari bo’lgan. 1965 yili Panjikentdan topilgan So’g’d alifbesi bitilgan mashq taxtachasi , 
Mavrdan sopolga bitilgan kotib mashqlari bu fikrni isbotlashi mumkin. 
Endi bevosita Qolgan Mug’ddan ba`zi epigrafik yodgorliklar haqida , bu yozma yodgorliklar o’sha paytda So’g’dning 
xo’jalik ishlari, bir qator yuridik xujjatlar,arab noibining xatlari, Devashtich ko’zg’oloni haqidadir. 
Bizga ma`lumki, Devashtich qo’zg’oloni bostirilgach , dastlab u avf etildi, keyinchalik Arbinjon degan erda dorga 
osib o’ldirildi. Bu voqea 722 milodiy yilda bo’lgan. Olimlar tomonidan o’qilgan va nashr qilingan juda yomon xolda etib 
kelgan (charmning ko’p erini qurt egan, chirigan, Yozuvi bir qadar o’chib ketgan) arabcha xat Devashtichning arab xalifasi 
noibiga xijriy 100 yilda ( milodiy 710-718 yillar) yozgan maxsus xati edi. Unda 710 yilda Gurak tomonidan taxtdan 
chetlatilgan , o’zini o’ldirgan So’g’d podshosi Tarxunning bolalariga xomiy bo’lishni noibdan iltimos qilingan edi. Bu xol arab 
istilosi davrida So’g’dda taxt uchun kurash ham davom etganini ko’rsatsa ajab emas. Aslida Devashtich Tarxunning ikki 
o’g’liga xomiy bo’lgan va taxtning vorisi deb ana shu ikki bolani bilgan .SHuning uchun 710 yildan boshlab So’g’d podshosi 
xisoblangan Tarxunning akasi Gurakning xayot bo’lishiga qaramay Devashtich ham o’zini Panjikent xokimi, So’g’d podshosi 
deb e`lon qilgan. Arablar siyosati natijasida, ko’pchilik zodagonlar arablar tomoniga o’tgan. So’g’d podshosi Gurak ham 
Devashtichning taxtga da`vosidan va xalq orasidan qo’zg’olon qo’rqib arablar tomoniga o’tib ketgan. 
Mug’ qal`asidan yana juda ko’plab xujjatlar topilgan, lekin boshqa xujjatlar ayrim fan mavzusi bo’lganligi uchun 
fikrimizni shu erda to’xtatamiz.