Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

6.2 Эстрада санъат жанрлари 
Очиқлик, лаконизм, импровизация, фестиваль, ўзига хослик ва 
кўнгилочарлик каби фазилатлар турли санъатга хосдир. 
Байрамона дам олиш санъати сифатида ривожланишида эстрада 
санъати ҳар доим ўзига хослик ва хилма-хилликка интилади. Байрам 
туйғуси ташқи ўйин-кулги, ёруғлик ўйинлари, чиройли саҳна кўриниши, 
саҳна майдончаси шаклидаги ўзгаришлар ва бошқалар ҳисобидан 
яратилган. Эстрада мусиқа турли шакллари ва жанрлари билан ажралиб 
туришига қарамасдан, уни уч гуруҳга бўлиш мумкин: 
- Концерт босқичи (илгари "дивертикул" деб номланади) поп-
контсертларда барча турдаги ижроларни уйғунлаштиради; 
-театрал хилма-хиллик (миниатюра театри, театр-кабаре, кафе-театр 
ёки кенг кўламли контсерт томошаси, мусиқа заллари, кўплаб ижро этувчи 
ходимлар ва биринчи тоифали эстетик техника); 
-байрам маросимлари (фолклор фестиваллари, стадион фестивали, 
спорт ва контсерт рақамлари, тўплар, карнаваллар, маскарадлар, 
фестиваллар ва бошқалар). 
МУСИҚА ЗАЛЛАРИ 
Агар эстрада шоуснинг асоси тўлиқ рақам бўлса, унда бу таҳлил, 
драматик ҳаракатлар сингари, саҳнада саҳнада содир бўлаётган барча 
нарсаларнинг бўйсунишини талаб қилади. Бу, қоида тариқасида, органик 

---

105 
жиҳатдан бирлаштирилмади ва ишлашнинг таркибий қисмларидан 
бирининг заифлашишига олиб келди: сонлар ёки белгилар ёки участка. Бу 
"20-асрнинг мўжизалари" филмида ишлаб чиқариш пайтида содир бўлди - 
ўйин бир қатор мустақил, заиф билан боғлиқ эпизодларга айланди. 
Томошабинлар муваффақияти фақат битта балет ансамбли ва бир нечта 
биринчи навли эстрада ва тсирк намойишлари бўлиб ўтди. 
МИНИАТЮРА ТЕАТРИ - театр гуруҳи бўлиб, асосан кичкина шаклларда 
ишлайди: кичик ўйинлар, эскизлар, эскизлар, опералар, эстрадалар 
(монологлар, пародиялар, рақслар, қўшиқлар). Репертуарга ҳазил, сатира, 
ирония ва луғат таъсир кўрсатади. Гуруҳнинг кичиклиги, битта актёр 
театри, иккита актёр бўлиши мумкин. Нисбатан кичик томошабинларга 
мўлжалланган лаконистик намойишлар бир хил мозаик тували бўлиб хизмат 
қилади. 
Гапириб бериш жанри саҳнада - асосан сўзловчи интермедиа,
сценка, ҳикоя, монолог, фельетон, микроминиатюура (сценка анекдот) 
билан боғлиқ бўлган жанр. 
Конферансье - жуфт, ягона, масса. "Бирлик ва қарши қарама-
қаршилик" қонунлари бўйича, яъни сатирик принципда миқдордан сифатта 
ўтиш. 
Скеч - энтрика тез ривожланаётган кичик бир саҳнадир, оддий 
симпозиум кутилмаган кулгили, ўткир постлар устига қурилган, бу ёълда 
бир қатор бемаъни нарсаларнинг пайдо бўлишига имкон беради, лекин 
ҳамма нарса одатда бахтли ниҳоясида тугайди. 1-2 актёр (лекин учдан кўп 
бўлмаган). 
Каламбур - бу ўхшаш чалинишлардан кулгили фойдаланишга 
асосланган ҳазил, аммо эквивалент сўзлар ёки комбинацияларнинг овоз 
ўхшашлигини ўйнашда турли хил овозли сўзлар. 
ДЖАЗ ЭСТРАДА ҳақида 
"Джаз" атамаси қуйидагилар кўпинча қуйидагича тушунилади: 
1) импровизатсия ва махсус ритмик интенсивлик асосида мусиқа санъати 
тури,
2) бу мусиқани ижро қилувчи оркестрлар ва ансамбллар. Шунингдек, "джаз 
бандс", "джаз ансамбли" (баъзан ижрочилар сони - жазз триоси, жазз 
квартети, "джаз оркестри", "катта бант" сўзлари гуруҳларни белгилаш учун 
ҳам ишлатилади). 
ЭСТРАДАГИ ҚЎШИҚ 
Концерт дастурида кенг қўлланиладиган вокал (вокал ва 
инструментал) миниатюра. Саҳнада кўпинча пластика, костюм, ёруғлик, 
саҳна созламалари ёрдамида "ўйин" миниатюра сифатида ҳал қилинади 

---

106 
("театр театри"); шахснинг ўзига хос хусусияти, хусусан, бастакорнинг 
"ҳаммуаллифи" бўлмиш санъаткорнинг қобилияти ва қобилиятлилиги катта 
аҳамиятга эга. 
Қўшиқнинг жанрлари ва шакллари турли-туман: романс, баллада, 
ҳалқ қўшиқлари, лапар ва бошқалар .; Ишлаш усуллари ҳам ўзгаради: 
яккахон, ансамбль (дует, хор, вок-инстр ансамбль). 
Эстрада мусиқачилар орасида композиторлар гуруҳи ҳам бор. Булар 
Антонов, Пугачева, Газманов, Лоза, Кузмин, Добрйнин, Корнелиук ва 
бошқалар.
ЭСТРАДАГИ РАҚС 
Бу қисқа рақс рақами, яккахон ёки гуруҳ бўлиб, миллий эстрада 
намойишлари, турли намойишлар, мусиқа заллари, миниатюра театрлари; 
вокалчилар дастурини, асл ва ҳатто нутқ жанрларини акс эттиради ва 
тўлдиради. У фольклор, хонадон рақси, классик балет, замонавий рақс, 
спорт гимнастикаси, акробатика, турли хорижий таъсирлар ва миллий урф-
одатларни кесиб ўтиш асосида ташкил этилган.
Рақснинг пластик қисмлари табиати, мусиқаси, театр, расм, цирк, 
пантомиманинг таъсири остида шакллантирилган замонавий ритмлар билан 
белгиланади. Халқ рақслари дастлаб пойтахтлик труппалар намойишига 
киритилди. Репертуарда рус, фолклор қўшиқлари ва рақсларидан қишлоқ, 
шаҳар ва ҳарбий ҳаётнинг театрал ёъналишли кўрсатувлари, вокал ва рақс 
хоналари мавжуд эди. 
ЭСТРАДАГИ ҚУҒИРЧОҚЛАР 
Россияда қадим замонлардан буён улар қўл санъатларини қадрлашади, 
ўйинчоқни яхши кўришади, қўғирчоқ билан қизиқарли ўйинларга ҳурмат 
кўрсатишади. Петрушка аскар, милиционер, руҳоний билан гаплашди ва 
ҳатто ўлимида ҳам унинг жасоратини силкитиб, одамларни севмасдан, 
ёвузликни ағдариб, одамларнинг ахлоқийлигини даъво қилдилар. 
Петрушкалар бир ўзи ёки иктаси айланиб юрган: қўғирчоқбоз ва 
мусиқачи пианиночиларни ўзлари яратди, актёрларнинг ўзи эди ва 
директорлар қўғирчоқлар, саҳна саҳналари, қўғирчоқбозлар ҳаракатларини 
давом эттиришга ҳаракат қилдилар. Қўғирчоқлар қувғин қилинган.