Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

164 

 

ID-020-30-T025

 

Umriniso Poʻlatova 

Oʻzbek filologiyasi fakulteti 3-kurs talabasi 

 

QARINDOSH URUGʻCHILIK NOMLARI TARIXIDAN 

 

Annotatsiya.  Maqolada  qadimgi  turkiy  va  eski  turkiy  tili  davrida  qoʻllanilgan 

qarindosh-urugʻchilikni  ifodalovchi  leksemalar  Oʻrxun-Enasoy toshbitiglari va 

M.Koshgʻariyning “Devoni lugʻotit turk” asarlari misolida tahlil qilingan, ba’zi bir soʻzlarning 

etimologiyasiga oid qarashlar aks ettirilgan.  

Kalit  soʻzlar:  til  tarixi,  qarindosh-urugʻchilikni  ifodalovchi  leksemalar,  aba,  achi, 

qangsiq, paldir, charmaq, qadash, egat, soʻz ma’nolari, tushuncha. 

 

 

Azal-azaldan  millatimizda  oila  muqaddas  sanalib,  xalqimiz  oilaviy 

munosabatlarni,  qavm-qarindoshchilikni  yuksak  darajada  qadrlashgan. 

Hozirgi  kunda  tilimizda  qavm-qarindoshlik  tushunchasi  bilan  bogʻliq  bir 

qancha  leksemalar  mavjud,  ular  necha  asrlar  avval  tilda  paydo  boʻlib, 

shakllangan. Kishilik jamiyati paydo boʻlgandan boshlab, birinchi ehtiyoj oila 

a’zolarining bir birlarini nomlash ehtiyoji paydo boʻlgan. Natijada, tilda qavm-

qarindoshlik bilan bogʻliq leksik qatlam yuzaga kelgan. Shu jihatdan mazkur 

leksik qatlam tilning eng qadimgi va dastlabki soʻz qatlamlari sanaladi. Turkiy 

tillarning dastlabki manbasi hisoblanmish Oʻrxun-enasoy toshbitiglari hamda 

Mahmud  Koshgʻariyning  “Devonu  lugʻotit  turk”  asarlarini  koʻzdan 

kechirganimizda  [1;  2]  qarindosh  urugʻchilik  nomlarining  quyidagi 

koʻrinishlarini uchratamiz: 

 

Til va adabiyot:  

ilmiy va amaliy izlanishlar yoʻlidagi ilk odimlar   

 

2020-yil 30-aprel 

---

 

165