Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V



Download 11,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/253
Sana31.12.2021
Hajmi11,52 Mb.
#219543
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   253
Bog'liq
2 5467894839875994463

Musaylima,

 

Yamanda  —   Asvad,  Markaziy  Arabistonda 



 

Sajjoh




V bob.  A rab xalifaligi davrida M ovarounnahr va X uroson

129


ismli  bir  ayol  va  Tulayxa,  Madina  (Yasrib)da  Ibn  Sayyod...»lni 

kiritadi.  Muhammad  alayhissalom  y o ‘li  g ‘alaba  qozongach,  faqat 

uning  nabiyligi  (payg‘ambarligi)  e’tirof  etilib,  boshqalari  esa 

musulmon  tarixchiligida,  mutanabbiylar  (ya’ni  soxta  payg‘ambarlar) 

deb  nom  oladilar.  Islom  dinida payg‘ambar hisoblangan Muhammad 

alayhissalom 

570-yil 

27-avgustda 

Makka 

shahrida 



Quraysh 

qabilasining Hoshimiylar xonadonida dunyoga keladilar.  Hoshimiylar 

xonadoni  Quraysh  qabilasining  nufuzli  oilalaridan  biri  bo‘lgan. 

Muhammad  alayhissalomning  bobolari  Abdulmutallib  Makkadagi 

K a’ba  ibodatxonasi  kalitining  nigohboni  (saqlovchisi)  bo‘lgan. 

Ota-onalaridan  juda  yosh  yetim  qolgan  Muhammad  alayhissalom 

dastlab  bobolari,  so‘ng  amakilari  Abu  Tolib  q o iid a   tarbiya  oladilar. 

Amakilarining  maslahatiga  k o ‘ra  badavlat  savdogar  ayol  Xadicha 

binti  Xuvaylidning  savdo  ishlariga  boshchilik  qiladilar  va  25 

yoshlarida unga uylanadilar, Xadicha bu davrda 40 yoshda edilar.

Muhammad  alayhissalom  bir  necha  yillar  mobaynida  diniy 

tafakkur  va  ibodat  bilan  muttasil  shug‘ullanganlar,  taqvodorlik  bilan 

hayot  kechirganlar.  U  kishi  har  doim  Makka  yaqinidagi  Xiro  g ‘origa 

borib  ibodat  qilganlar,  oziq-ovqat  va  suv  olib  ketib,  g ‘orda  bir 

necha  kunlar  qolib,  ibodat  qilish  odatlari  bo‘lgan.  Diniy  manbalarda 

ta ’kidlanishicha  Muhammad  alayhissalomga  payg‘ambarlik  40 

yoshga to ‘lganda  nasib  etadi.  Bu  610-yilga  to‘g ‘ri  keladi.  Vahiyning 

boshlanishi  to ‘g ‘risida  «Sirat  ur-Rasululloh»  asarida  keltirilgan 

rivoyatga  qaraganda,  Muhammad  alayhissalom  Xiro  tog‘ida  tunab 

qolgan  kechalaridan  birida  osmondan  nido  kelgan.  Farishta  Jabroil 

« 0 ‘qi»  deb  buyurgan.  «Men  o ‘qishni  bilmayman»,  deb  javob 

berganlar  Muhammad  alayhissalom.  Jabroil  u  kishini  ko‘tarib  bir 

siqib  qo‘yadi-da,  yana  « 0 ‘qi»,  deydi.  Hech  joyda  ta ’lim  olmagan 

Muhammad  alayhissalom  «Men  o ‘qishni  bilmayman»,  deb  yana 

javob  qaytaradilar.  Shu  holat  uchinchi  marta  takrorlangach,  Jabroil 

alayhissalom  unga  ko‘rsatib  turgan  «Alaq»  surasi  avvalidagi  bir 

necha  oyatlarini  o ‘qib  unga  eshittiradi  va  bu  oyatlar  Muhammad 

alayhissalom  qalbida  o ‘mashib  yod  b o ‘lib  qoladi.  Bu  holatdan 

qo‘rqib  vahimaga  tushgan  M ug‘ammad  alayhissalom  titragan  holda 

ayollari  Xadicha  oldiga  keladilar  va  bo‘lgan  voqeani  bayon  etadilar. 

Xadicha  u  kishini  yupatib,  taskin  beradi:  «Sizni  hech  qachon  Alloh 

xor  etmaydi.  Chunki  siz  qarindoshlarga  mehribon,  kambag‘alga

Хасанов А.  Макка ва Мадина тарихи. -  Т., «Мехдат»,  1992, 65-бет.

5 —  Vatan tarixi  1




130

VATAN  TARIXI

yordam  beruvchi,  odamlar  mashaqqitini  oson  qilguvchi  kishisiz», 

deydi.  U  kishi  Muhammad  alayhissalomni  Injil  ilmini  yaxshi  bilgan 

nasroniy  dinidagi  amakisining  o ‘g ‘li  keksa  Varaqa  ibn  Navfal 

huzuriga  boshlab  boradi.  B o‘lgan  voqeani  unga  bayon  etadilar. 

Shunda  Varaqa  xursand  b o ‘lib,  bu  Muso  alayhissalomga  kelgan 

farishta ekanligini  aytadi.

Muhammad  alayhissalom  hayotida  birinchi  ro ‘y  bergan  vahiy 

hodisasining  vaqti  haqida  barcha  ilk  islom  manbalaridagi  m a’lu­

motlar  Q ur’onning  97-«Qadr  surasi»dagi  m a’lumotga  asoslangan. 

U  «Laylatulqadr»  kechasi  deb  ataladi.  Tarixda  bu  kecha  hijratdan 

12  yil  ilgari,  ramazon  oyining  26-sidan  27-siga  o ‘tar  kechasi —  

milodiy  hisob  bilan  610-yil  15-dan  16-avgustga  o ‘tar  kechaga 

to ‘g ‘ri  keladi.  Dunyodagi  barcha  musulmonlar  bu  kechani  toat- 

ibodat  bilan  o ‘tkazadilar.  Muhammad  alayhissalom  yakkaxudolikka 

asoslangan  islom  dini  g ‘oyasini  xalq  o ‘rtasida  tashviqot  va  targ‘ibot 

qilishni  boshlaganda  juda  katta  qarshiliklarga  va  to ‘siqlarga  duch 

kelgan.  Uning  targ'ibotiga  ishonib  islomni  birinchilar  qatorida 

qabul  qilganlardan  Xadicha,  Abu  Bakr,  Ali,  Zayd  ibn-Xorisa,  Abu 

ur-Rahmon  ibn  Avf,  Zubayr  ibn  Avom,  Amir  Hamza,  Usmon  ibn 

Affon  va  boshqalardir.  Payg‘ambarimiz  Muhammad  alayhissalom 

ta’limotiga  qurayshlaming  ummaviylar  xonadoniga  mansub  b o i ­

gan  va  Makkada  siyosiy  hokimiyat  tepasida  turgan  zodagonlar 

qattiq  qarshilik  ko‘rsatganlar.  Ikki  o ila d a   ziddiyat  g ‘oyat  darajada 

keskinlashgach,  m a iu m   davrlardan  beri  Muhammad  alayhissalom 

diniga  sodiqlikda  b o ig a n   va  Makka  hukmronlari  bilan  raqobatlashib 

kelgan  Yasribdagi  Avs  va  Hazraj  qabilalari  bilan  muzokaralar  olib 

borgan  Muhammad  alayhissalom  u  yerga  ko‘chib  boradilar.  Hijrat 

(arabcha  ko'ch ish —   R.Sh.  Sh.K.)  deb  atalgan  mazkur  voqea  622- 

yil  24-sentabrda  yuz  bergan.  Makkadan  Yasribga  ko‘chib  borganlar 

islom  tarixida  «muhojirlar»  (ko‘chib  kelganlar),  islomni  qabul 

qilgan  yasribliklar  esa  «ansorlar»  (yordamchilar)  deb  nom  oladilar. 

Shu  davrdan  e ’tiboran  Yasrib  shahri  Madina  (payg‘ambar  shahri) 

nomi  bilan  ataladigan  b o id i.  Musulmon  yil  taqvimi  ham  ana  shu 

sanadan boshlanadi.  Keyinchalik  islom adabiyotda  Makka va Madina 

islomning  muqaddas  markazlari  sifatida  «Makkayi  Mukarrama»  va 

«Madinayi  Munavvara»  deb  ataladigan  b o id i.  623-630-yillarda 

Muhammad  alayhissalom  Makka  shahri  uchun  bir  necha  bor  o ‘z 

raqiblariga  qarshi  urushlar  olib  bordi.  Nihoyat  630-yilda  Makkaga 

10  ming  kishilik  qo‘shin  bilan  bosib  borildi  va  Makka  sardori



V  bob.  A rab xalifaligi davrida M ovarounnahr va X uroson

131


Abu  Sufyon  nochorlikdan  taslim  bo‘lib,  islom  dinini  qabul  qildi. 

Uning  o ‘gli  Muoviya  Payg‘ambaming  noiblaridan  biri  b o id i. 

630-yilda  Muhammad  Arabistonning  ayrim  mintaqalarida  paydo 

b o ‘lgan,  soxta  payg‘ambarlar  ustiga  yurishlar  qilib,  butun  boshli 

Arabiston  yarimorolini  egallab,  kuchli  davlatga  asos  soladi.  Bu 

davlat  Yamandan  Sino  yarimoroligacha,  Qizil  dengiz  sohillaridan 

Markaziy  Qum  sahrosigacha  cho'zilgan  yerlami  o bz  ichiga  olar  edi. 

632-yil  25-yanvarda  Makkayi  Mukarramaga  so‘nggi  hajga  safar 

qilgan  Muhammad  alayhissalom  haj  safaridan  so‘ng  qattiq  betob 

bo‘lib  qoladilar.  U  kishi  betobligida  K a’ba  masjidiga  imomlikni 

o ‘tashni  qaynotalari  Abu  Bakrga  topshiradilar  (622-yilda  Xadicha 

vafotidan  so'ng  Abu  Bakming  qizi  Oyshaga  uylangan  edilar). 

Muhammad  alayhissalom  o ‘limi  oldidan  quyidagilami  aytgan 

ekanlar:  «Dunyoda  barcha  insonlar  barobardir.  Nasab,  rang  yoki  irq 

o ‘z-o"zicha  insonni  yaxshi  yoki  yomon  etolmagay.  Men  sizga  uch 

narsani  meros  qoldirdim:  bular  —   mening  oilam,  Q ur’oni  Karim  va 

ko‘rsatgan  ibratlarimdir.  Shulami  mahkam  tutsangiz,  hech  qachon 

kam b o im ay siz» 1.

Muhammad 

alayhissalom 

nasroniy  yil 

hisobida 

632-yil 

(hijriy  yil  hisobida  10-yili)  25-mayda  o bz  uylarida  vafot  etadilar. 

Payg‘ambarimiz  vafotidan  so‘ng  u  kishining  ishonchli  noiblari  yoki 

o ‘rinbosarlari  (arabcha  xalifalar)  davlatni  boshqarganlar.  Ana  shu 

tariqa  tarixda  «arab  xalifaligi»  paydo  bo'lgan.  Islom musulmonlarida 

asosan  ilk  to ‘rt  xalifa  alohida  ahamiyatga  ega.  Bular  —   Abu  Bakr 




Download 11,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish