Жабборов, Рустам 100 жумбоқли ҳикоя / Рустам Жабборов. Тошкент: Янги

ЧЎКИБ КЕТГАН ТУЯ
Воқеа бундан юз йиллар муқаддам Бухоро яқинида 
юз берганди. Икки ўртоқ йиққан-терган пулларига туя 
сотиб олиб, юк ташиб тирикчилик қилмоқчи бўлишди. 
Биргалашиб туя олгани бозорга чиқишди. Туя сотиб 

---

129
«
100 жумбоқли ҳикоя
»
олиш учун шериклардан бирида ўн тилла, иккинчисида 
ўттиз тилла пул бор эди. Туя харид қилишгач, икковла-
шиб, фойдани тақсимлаш ҳақида келишиб олишди.
– Демак, гап бундай, – деди ўттиз тилланинг эгаси. – 
Туя нархининг тўртдан уч ҳиссасини мен қўшдим. Демак, 
иккаламиз ишлаб топган пулни тўрт ҳиссага бўламиз: уч 
ҳиссаси меники, қолгани бир ҳиссаси сеники бўлади. 
Иккинчи шерик рози бўлишдан бошқа илож топма-
ди. Шу кундан бошлаб ишга киришдилар. Келишилга-
нидек, улар савдогарларнинг юкини ташиб, манзилига 
етказиб беришар, олинган даромадни тўртга тақсимла-
шар, шериклар бири пулнинг чорагини, иккинчиси эса 
қолган қисмини оларди. 
Шу тариқа орадан анча фурсат кечди. Кунларнинг би-
рида улар юкни манзилга етказиб, уйга қайтишарди. Бир 
дарёнинг бўйига етиб келишди. Унинг устидаги кўприк 
анча эскириб қолганди. Икки шерик олдинда борар, 
юксиз туяни эса етаклаб ўтишмоқда эди. Шу пайт кўп-
рик синиб тушди. Икки шерик бир амаллаб жон сақлаб 
қолишди. Аммо туя ўзини ўнглолмай қолди ва дарёга 
чўкиб келди. Даставвал шериклар ўзлари тирик қолга-
нига шукр қилишди. Кейин эса туя учун асосий пулни 
тўлаган шерик мол аччиғига дош беролмади
– Эсиз, шундоқ туямиз чўкиб кетди, бир амаллаб ои-
ламизни боқиб турган эди-я!
– Нимасини айтасан, – деди шериги. – Начора, тақдир 
экан. Пешонамизга сиғмади. 
– Энди бундай қиламиз, – деди биринчи туякаш. – Туя 
учун пулнинг тўртдан уч қисмини мен тўлагандим, энди 
зарарини лоақал тенг иккига бўлайлик. 
– Бу нима деганинг?
– Яъни сен менга ўн тилла тўлайсан, шунда орамиз очиқ.
– Бу қанақаси бўлди? Пулнинг тўртдан уч қисмини 
сен тўлаган бўлсанг. Фойданинг ҳам асосий қисмини сен 
олдинг-ку? Туяни мен чўктириб юбормадим. Ўзи қўл 
учида кун кўрсам, ўн тиллани қаердан оламан?

---

Рустам Жабборов
130
– Мен билмайман, ўттиз тиллага куйиб қолавераман-
ми? Қани, ўн тиллани чўз.
Шу тариқа уларнинг орасида низо келиб чиқди. Бир-
галашиб қозихонага бордилар. Қози уларнинг даъвоси-
ни диққат билан эшитиб, ўйга толди. 
– Тақсир, сиз нима десангиз шу! Фақат ўзингиз адолат 
билан ҳукм чиқарсангиз бас. 
Қози бир муддат ўйга толиб, кейин бошини кўтарди:
– Модомики, адолат талаб қилар экансиз, унда 
амримни эшитинг: туянинг тўртдан уч қисмига эгалик 
қилган киши чорак қисм эгасига ўн тилла тўлаши лозим. 
Бу антиқа ҳукмдан ҳар иккала тараф ҳайратда қолди. 
Қози эса, бу ҳукмнинг мантиқий асосини тушунтириб 
берганда, ҳеч қандай эътирозга ўрин қолмади. 
Айтинг-чи, қози нимага асосланиб бундай ҳукм 
чиқарган?
Олтмиш тўққизинчи ҳикоя