Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

6 -§.  Globallashuv va  xalqaro  parlamentlararo 
tashkilotlarning  rivojlanish  tendensiyalari
Insoniyatni qiziqtirib kelayotgan global  m uammolar davlatlarni,  sav- 
do-sotiq,  moliya,  ekologiya,  texnologiya,  xavfsizlik,  xalqaro  terrorizm -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ga  qarshi  kurash  sohalarida  o'zaro  hamkorlikka  chorlaydi1.  Bunda  dav­
latlararo hamkorlik parlamentlararo tashkilotlarni ham birlashishiga asos- 
lanishi  lozim.
XXI  asr  boshida  vujudga  kelgan  vaziyat  parlamentariylarga  zam o­
naviy  dunyo  muam molarini  hal  etishda  BMT  va  Parlam entlararo  Itti- 
foqlar  o'rtasidagi  hamkorlikni  kengaytirish,  bundan  tashqari,  dunyo­
ning  turli  xil  parlamentlararo  tashkilotlari  faoliyatida  faolroq  ishtirok 
etishni  taqozo  etadi.
G lo b a lla sh u v   XXI  a srd a  p la n e ta r  riv o jla n ish n in g   m agistral 
yo'nalishiga  aylanmoqda  va  bu  parlamentariylardan  alohida  e’tibor ta ­
lab  qiladi.  Dunyo  parlamentariylari  o'zlarining  bor  o b ro '-e ’tibori  bilan 
demokratik  va  m a’naviy  boyliklami,  milliy  a n ’analarni,  o'zaro  hurmat 
prinsipi  kabi  asrlar  davomida  to'plagan  hamda  dunyo  xalqlarining  ul- 
kan  boyligini  tashkil  etuvchi  xazinalami  buzishga  qaratilgan  tajovuzko- 
rlikka  qarshi  turishi  shart.
Xalqaro  m unosabatlarni  .demokratlashtirish  parlam entlararo  alo- 
qalaming  integratsiyalashuvi jarayoni  kabi  dolzarbdir.
Parlament  va  parlamentarizm   rolining  oshishi  dunyoviy  rivojlan­
ishning obyektiv va qonuniy asosidir.  Parlament  a’zolari universal aham i­
yatga  ega  bo'lgan  xalqaro  huquqning  asosiy  mualliflari  hisoblanadilar. 
Ular  xalq  suverenitetini  ifoda  etadi  va  davlat  xohish-irodasini  xalqaro 
huquqda  aks  ettirish  uchun  bor  imkoniyatlarini  ishga  soladilar.
Parlament  a ’zolari zamonaviylashish bilan bog'liq masalalarga javob 
topishda asosiy vazifalami  bajaradilar.  Globallashuv,  xalqaro terrorizm , 
ekologik  vaziyat  barqaror  rivojlanish  kabi  m uam m olar  haqiqatan  ham 
parlament  nuqtayi  nazarini  talab  etadi.
Parlam entlar  hozirgi  kunda  jahon  hamjamiyatini  tashvishga  solib 
turgan  m uam m olar markazida turibdi.  Parlament  a ’zolarining xalqlarn­
ing  qonuniy  vakili  va  fuqarolarning  ehtiyojlarini  bog'lab turuvchi  zanjir 
sifatida,  shuningdek,  davlatning  milliy  hamda  xalqaro  miqyosda  olib 
borayotgan  siyosatiga  mos  ravishda  roli  muhimdir.
Globalizatsiyaning  zamonaviy  tushunish jarayoni  o'zida  parlam en­
tarizm   usullari  yordam ida  fuqarolarning  manfaatlari  va  huquqlarini 
amalga oshirishni  ham  nazarda tutadi.  Ushbu sharoitda milliy parlament - 
larning  roli  katta  bo'ladi.  Parlament  mustaqil  davlatlar  manfaatlariga 
daxldor bo'lgan milliy qonunchilikning rivojlanish tendensiyalari va global 
jarayonlaming  rivojlanish  markazida  turadi.  Barcha  m am lakatlar  par­
lamentlarining asosiy vazifasi global jarayonlaming progressiv qabul qilini­
shi va o'z milliy manfaatlarini saqlab qolinishi o'rtasida kelishuv yo'llarini 
izlashdan  iboratdir.
1
  Qarang: 
Лукашук И.И.
  Глобализация,  государство,  право,  XXI  век.  —М.,  2000.
334
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Xalqaro  parlamentlararo  tashkilotlar vakolatli  organlarning  um um ­
jahon  rivojlanish jarayonida  asosiy  qismi  bo'lib  qoldi.  Zamonaviy  par­
lamentlararo tashkilotlarning evolyutsiyasi quyidagi holatlar bilan tavsif- 
lanadi:
birinchidan, parlamentlararo sohadagi xalqaro tashkilotlar obro'sining 
o'sib  borishi;
ikkinchidan,  parlam entlam ing global,  mintaqaviy va  milliy miqyos- 
da  qabul  qilinayotgan  qarorlar jarayonida  faol  ishtiroki;
uchinchidan,  parlam ent  dem okratiyasining  xalqaro  m uloqot  va 
barqaror  rivojlanishning  asosiy  qismi  sifatida  shakllanishi;
to'rtinchidan,  xalqaro  hamkorlikda  parlament  rolining  o ‘sib  borishi;
beshinchidan,  BMT  va  Parlamentlararo  Ittifoq  o'rtasida  hamkor- 
ligining  mustahkamlanishi  va  kuchayishi.
Shunday  qilib,  parlam entning  xalqaro  xususiyatga  egaligi  tobora 
namoyon  bo'lm oqda.  Ushbu  jarayon  nafaqat  parlam entlam ing  tashqi 
siyosiy  faoliyati  kengayishi  bilan,  balki  parlamentlararo  tashkilotlarning 
keng  tarqalishi  bilan  bog'liqdir.  Parlament  harakatining  kengayishi  va 
parlamentarizm   prinsiplarining  hamda g'oyalarining butun jahonda tan 
olinishi  parlament  faoliyatiga  kuchli  ta ’sir etuvchi  omil,  barqaror  rivoj­
lanish  va  ijtimoiy  hayotning  kuchayishi,  shuningdek,  adolatli  fuqarolik 
jamiyatining  shakllanishida  muhim  ahamiyatga  ega  bo'lm oqda.
Zamonaviy  parlamentlararo  tashkilotlar  fuqarolarga,  jamiyatga  va 
davlatga  ta ’sir  ko'rsatish  bilan  birgalikda,  o'z  navbatida,  o'zida  ham 
ularning  kuchli  ta ’sirini  his  etadi.  Parlamentlararo  tashkilotlar  zam o­
naviy  dunyo  hamjamiyatining  «parlament  ko'zgusi»,  shuningdek,  par­
lam entlararo  institutlarning  dem okratiyani  yuritishdagi  samarali  va 
barqaror  kuchdir.