Axborot kommunikatsion texnologiyalar

5.4§ XX asrning maxfiy siri 
 
Kriptoanalitiklarni  e’tiborini  qozongan  eng  mashhur  ma’lumotlarni 
himoyalovchi  qurilma  bu  –  “Enigma”  (Maxfiy)  qurilmasi  hisoblanadi.  Mazkur 
qurilma nemis injeneri Arturom Sherbiusom tomonidan ixtiro qilingan. Tuzilishiga 

---

92 
ko‘ra “Enigma” oddiy avtomobil’ odometr
3
ini eslatadi: uchta rotordan (shifrodisk) 
iborat  bo‘lib,  elektr  moslamalar  yordamida  oldinma  keyin  joylashgan  bo‘lgan. 
Operator  ochiq  tekstdagi  biror  bir  harfni  qo‘rilmaga  yozmoqchi  bo‘lsa, 
qurilmadagi  mos  klavishani  bosishi  kerak  bo‘lgan.  Klavisha  bosilganidan  so‘ng 
signal  uchta  shifrdiskda  joylashgan  aloqa  putanitsalaridan  o‘tadi.  Shundan  so‘ng 
hosil  bo‘lgan  ma’lumot  reflektor  bo‘limiga  o‘tar,  undan  esa  boshqa  yo‘l  “elektr 
yo‘l” orqali ortga qaytar edi. Shundan so‘ng birinchi disk bir pozitsiyaga o‘zgarar 
edi.  Shu  sababdan  kiritilayotgan  keyingi  harfning  shifri  butunlay  boshqa  qoidaga 
asosan  hosil  bo‘lar  edi.  Operator  26  ta  harfni  kiritganidan  so‘ng  birinchi  disk 
o‘zining boshlang‘ich holiga qaytar, ammo ikkinchi disk bir pozatsiya o‘zgarar edi. 
“Enigma”  qurilmasi  yordamida  ma’lumotni  tezda  shifrlash  uchun  to‘rt 
kishidan iborat brigada guruhi zarur bo‘lgan: birinchisi ochiq tekstni o‘qib turgan, 
ikkinchisi  tekstni  klaviatura  yordamida  terib  turgan,  uchinchisi  indikatordan 
chiqqan  shifrlangan  ma’lumotni  o‘qib  turgan,  to‘rtinchisi  esa  o‘qilayotgan  shifr 
tekstni  telefon  yoki  boshqa  qurilmalar  orqali  uzatib  turgan.  “Enigma”  shifr 
tekstlarining  kalitlari  bo‘lib,  rotorlarning  boshlang‘ich  holi  va  elektron 
kommutatsiya zanjirlari hisoblangan. Kalitlarni topish kombinatsiyasining ehtimoli 
92 ta nollardan iborat bo‘lgan raqam bo‘lgan.