Axborot kommunikatsion texnologiyalar

5.3§ Kod ovlovchilar 
 
Birovning 
shifr 
sistemalarini 
kodini 
o‘g‘irlab 
sotish, 
mashina 
signalizatsiyalari  o‘ylab  topilishidan  oldin  boshlangan.  Hatto  bunday  o‘g‘rilik 
yuqori  davlat  idoralari  orasida  katta  ahamiyatga  ega  bo‘lgan.  Masalan  Ikkinchi 
jahon  urushi  yillarida  Yaponiyaning  Evropadagi  razvedkasi  Germaniyaga 
Yugoslaviya  genshtabining  kodini  va  Braziliya,  Vatikan,  Portugaliya  i  Turkiya 
davlatlari  diplomatik  aloqa  kodlarini  sotishga  muvofaq  bo‘lgan.  Amerikalik  Djon 
Entoni  Uoker  20  yil  SSSR  ga  AQShning  HDK  (Harbiy  Dengiz  Kuchlari) 
raketalarini boshqarish sistemalari kalitlarini sotishga erishgan. SSSR tarafidan esa 
shu  yo‘sindagi  “tadbirkorlik”  bilan  polkovnik  Oleg  Penkovskiy  shug‘ullangan. 
Tarixchilarni aytishicha polkovnik SSSR mudofaa sistemasini ochishiga bir bahiya 
qolgan.  
 

---

91 
 
 
Polkovnik Oleg Penkovskiy 
Djon Entoni Uoker 
Tarixdagi  birovni  kodini  o‘g‘irlash  uchun  eng  yirik  bo‘lgan  operatsiyaning 
nomi  “Djennifer”.  Bu  operatsiya  1970  yillarda  AQSh  tomonidan  o‘tkazilgan.  Bu 
operatsiyani  amalga  oshirish  uchun  Glomar  Explorer  nomli  yirik  kema  quriladi. 
Glomar  Explorer  tabiatshunoslik  izlanishini  bahona  qilib,  1968  yili  Atlantika 
okeaning 5000  m tubiga cho‘kib ketgan, maqsadi Sovet M - 129 kemasini taftish 
bo‘lgan.  “Djennifer”  operatsiyasi  mualliflarining  fikricha  M  -  129  ning  ichida 
Sovet HDK suv osti kemalari va sohil radio idoralarining ma’lumot almashinuvini 
ta’minlovchi shifr sistema kalitlari bo‘lgan. 
Bunday “tadbirkorlik”ni kriptoanaliz nazariyalari bilan shug‘ullanuvchi davlat 
idoralari ham chetlab o‘tishmagan. Masalan tarixda Marfin sharashkalari (Maxsus 
qamoqxona)  nomi  bilan  mashhur  Sovet  NII-2  xodimlarini  keltirsa  bo‘ladi. 
Keyinchalik harbiy va diplomatik shifrlash qurilmalarini ochish bilan KGB ning 16 
– bo‘limi ish yuritgan. Ular “Sovuq urush” davridagi eng kuchli EHM – Bulatdan 
foydalanishgan. Qurilma Vernadskoy mavzesidagi baland imoratga joylashtirilgan 
bo‘lgan.