Axborot kommunikatsion texnologiyalar

KNSEAR XOARBO KRTI IT SQIUHR LAISMI 
Kalit  so‘z  ikkala  tomonda  ham  bo‘lishi  shart.  Deshifrlashda  teskari  amal 
bajariladi. 
2-usul.  Kalit  sonli  jadval  almashtirishlar.  Bu  usulda  jadval  o‘lchami 
chegaralangan  bo‘ladi.  Kalit  sonlar  ikkita  bo‘ladi.  1-kalit  son  ustun  bo‘yicha,  2-

---

98 
kalit  son  satr  bo‘yicha  va  mos  ravishda  almashtiriladi,  kalitlardagi  raqamlar 
takrorlanmasligi kerak. 
Masalan:  “TASHKENT  UZBEKISTONNI  POYTAXTI”  ochiq  matni 
shifrlash talab etilsin. Bu yerda kalit bo‘lib kalit1=5163 va kalit2=9361725 xizmat 
qiladi. 4
x
7 jadval yaratib, ochiq matn qator bo‘yicha yoziladi: 
K2 
 
 
K1 
Endi qator va ustunlar tartib bo‘yicha o‘rinlari almashtiriladi. 
 
 
9  3  6  1  7  2  5 
1  T  U  Z  B  E  K  I 
3  O  Y  T  A  X  T  I 
5  T  A  S  H  K  E  N 
6  S  T  O  N  N  I 
P 
 
 
1  2  3  5  6  7  9 
1  B  K  U  I 
Z  E  T 
3  A  T  Y  I 
T  X  O 
5  H  E  A  N  S  K  T 
6  N  I 
T  P  O  N  S 
Oxirgi  jadvalga  asosan  shifrlangan  matnni  yozamiz  va  bloklarga  bo‘lib 
chiqamiz. BKUIZET ATYITXO HEANSKT NITPONS 
Ikki tomonlama almashtirishda jadval kattaligiga qarab variantlar ham ortib 
boradi. Jadval o‘lchamining kattaligi shifr chidamliligini oshiradi: 3
x
3 jadvalda 36 
ta variant, 4
x
4 jadvalda 576 ta variant, 5
x
5 jadvalda 14400 variant.