Раҳмонов Улуғбек Каримович

У м у м и й м у с и к а қ о б и л и я т и, я к к а қ о б 
и л и я т л а р и, о в о з и в а ҳ а р а к а т л а р н и н г и ф о д 
а л и л и г и н и
ў с т и р и ш.
Мусиқага қобилиятнинг сифат даражаси боланинг якка 
мойиллиги, ирода кучи қобилиятларига боғлиқ бўлади. Болаларда 
қўшиқ талаффузлари турли мазмунли чолғу пьесаларга нисбатан 
эмоционал таъсир рухида тарбияланади. Шу билан бирга уларни 
асарни таниш, фарқлаш, қарама-қарши ва ўхшаш қисмларини 
қиёслашга, товуш, ритм, динамик ўзаро муносабатларни билишга 
ўргатиб, мусика, куйлаш қобилияти ритмни ҳис қилиш ва шунингдек 
ижрочилик қобилиятлари ўстирилади. 
М у с и қ а г а б ў л г а н д и д н и ў с т и р и ш. Болаларни 
кузатиб, улардан баъзилари куйлаш ёки рақсга тушишни, мусика 
асбобларини чалишини ёки мусика тинглашни афзал кўришига 
осонгина ишонч ҳосил қилиш мумкин. Бу доимо ўстириб ва 
такомиллаштириб борилиши керак бўлган болалар дидининг хилма-
хиллигидан далолат беради. 
Ўсиш нимадан бошланади? Мусика ифода воситари бола 
ҳиссиётини 
қўзғайди; 
уни 
мусика 
нима 
ҳақида 
«ҳикоя 
қилаётганлиги» устида фикр юритишга мажбур қилади. У 
товушларни, улар бирикмасини гўзаллигини, гармониклигини идрок 
қилар экан, буларнинг барчасини бирорта аниқ нарса билан 

---

84 
қиёслашга интилади ва аста-секин жарангловчи оламини, табиатини, 
тушунтириб беради.
Бадиий мазмуни анча тушунарли бўлса мусиқа ифодали 
воситаларининг шеърий сўз (қўшиқда), пьесада, ҳаракат
(драмалаштирилган ўйин, рақсда) билан бирикиши туфайли кучли 
таассурот қолдиради. 
Ҳатто илк гўдаклик вақтида хам болалар асарнинг умумий 
кайфияти ва мазмунини ҳис этишга қодирдирлар. Бу уларда 
ажабланиш, қониқиш ишоралари, чапак чалиш; сакрашларда намоён 
бўлади. Бир оз катталарда эса ихтиёрий эътибор, мусиқага қулоқ 
солиш, қизиқиш кўникмаси шаклланади. Бола бирор асарни ёқтириб 
қолади, уни такрор-такрор ўқиш иштиёқи пайдо бўлади ва ундан ҳар 
гал бирорта янги нарсани топади. Кузатувчанлик шундай ҳосил 
килинади. Энди болалар фақат умумий кайфият мазмунига эмас 
балки уларнинг бутун мусика асари давомида алмашинувини ҳам сеза 
бошлайдилар. Улар ўзига хос таърифлар топиб, айрим ифода 
воситаларини кўрсатишга уринадилар: «Жуда секин, оғир мусиқа». 
Ғ.Қодировнинг “Айиқчам” пъесаси. Бола ўз ўсишида маълум 
даражага етгач, борлиқнинг айрим воқеаларини музикадан олган 
таассуротлар билан қиёслаши мумкин. Масалан, С.Абрамованинг 
“Қўғирчоғим” песаси.