Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Қаҳрамон излаб. Маърифат асрини кўпинча Вольтер асри ҳам 
дейишади. Файласуфнинг энг ишончли образини Жан Антуан Гу-
дон (1741–1823) яратган. Узоқ умри давомида ҳайкалтарош буюк 
замондошларининг 200 дан зиёд портретини ясади. Муаллифнинг 
ўз сўзларига кўра у «ўз халқининг шуҳрати ва бахтини ташкил 
қиладиган кишиларнинг ўзгармас образларини» асраб қолиш ва 
яратишга уринган.
Вольтер 1778 йили, ўлимидан сал олдин, Парижга сўнгги бор 
келганида Гудонга ўз тасвирини яратиш учун туриб берган. У крес-
лода ўтирган ҳолда тасвирланган. Рўпарамизда кекса бир чол. Гудон 
ҳеч нарсани: кексалик ажинларини ҳам, тишсиз, шалвираб қолган 
жағларни ҳам яширмаган ва безаб кўрсатмаган. Лекин биз расмда 
шафқатсиз кексаликни эмас, қалбнинг буюклигини ва мўъжаз жус-
садаги қувват ва кучни кўрамиз. Чуқур нигоҳида ва кинояли табас-
сумида инсон онгининг тантанаси акс этган.
Ўз даврининг қаҳрамонини излаб Жак Луи Давид (1748 –1825) 
антик тарихга шўнғиди, замонавий воқеаларга ҳамоҳанг мавзулар 
излади. 1784 йили рассом «Горацийлар қасамёди» деган улкан по-
лотнони тугатди. Уч ака-ука бир хил жасорат билан отасига ғалаба 
қилиш ёки республика учун жон беришга қасамёд қилаяпти. Муал-
лиф ватан йўлидаги жасоратнинг гўзаллигини оташин тасвирлаган.
Замондошларининг гувоҳлик беришларича, суратни кўриш учун 
юзлаб одамлар келаверган, келаверган. Шаҳар ҳокимияти ҳатто 
чиқиши мумкин бўлган тартибсизликнинг олдини олиш чоралари-
ни ҳам кўриб қўйган.
Француз инқилоби бошланиши билан рассомнинг фикрлари 
қадимги тарихга қаратилмади. Замонавий ҳаётда у мавжуд тарти-
ботни ўзгартиришга уринаётган қаҳрамонларни бутун борлиғи 
билан кўра олди. Давид ўша воқеаларнинг энг оташин иштирок-
чиларидан бири Марат билан таниш эди. Унинг вафотидан сўнг бу 
якобинчининг хотирасини абадийлаштириш рассомнинг маънавий 
бурчига айланди. Бу бурч «Маратнинг ўлими» сурати устида иш-
лаш учун туртки бўлди. Камгина предметлар: ванна, стол сифати-
12– Ш. Эргашев
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

178
да хизмат қилган ёғоч яшик, сиёҳдон, қотиллик амалга оширилган 
пичоқ – фожиани ҳаққоний қайта тиклайди. Маратнинг оқарган 
юзи жонсиз ва хотиржам.