Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)



Download 3,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet82/268
Sana24.02.2022
Hajmi3,64 Mb.
#203844
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   268
Bog'liq
ш.эргашев

Ишчиларнинг аҳволи. Фабрика ишчилар ҳаётини ижобий то-
монга ўзгартирдими? Кўпинча фабрикада бутун оила – отаси, она-
си, болалари бирга ишлашарди. Аёллар ип йигирувчи бўлиб иш-
лашарди, болаларга эса ипларнинг узилган жойларини улаш ёки 
чиқиндиларни чиқариш топшириларди. Эркаклар ҳам шу ернинг 
ўзида ишлардилар – улар йигирар ёки машиналарни созлашарди.
Фабрика оила аъзоларини бир-биридан ажратмаган ҳолда улар-
нинг ҳаёт тарзини ўзгартирди. Тарихда биринчи бор иш вақтининг 
аниқ жадвали пайдо бўлди. Душанбадан шанбагача фабрика 
қўнғироғининг эрталаб соат 6 ёки 7 да жаранглаши иш куни бош-
ланганидан дарак берарди. Сув ғилдираклари ва машиналар туш-
гача олти соат ва тушдан кейин олти соат айланарди. Қиш ва куз-
нинг совуқ кунларида эрталаб ишни кечроқ бошлаш имконияти йўқ 
бўлди; сешанбадан шанбагача ғайрат қилиб ишлаганлик учун бери-
ладиган яна бир дам олиш куни – «муқаддас душанба» ҳам бекор 
қилинди.
Ишчилар қандай шароитда яшар эдилар? Фақат баъзи бир фа-
брика эгалари, масалан, Ричард Аркрайт
1
, ишчилар учун уйлар 
қурдирди. Лекин бу жуда камдан-кам учрайдиган ҳол эди. Ишчи-
лар уйларини оммавий қуриш асосан XVIII аср иккинчи чорагидан 
бошланди.
Кўмир шахталари яқинида қурилган янги фабрика шаҳарларида 
оилалар катта эски уйлардан бир-икки хонани ижарага олишар ёки 
муттаҳам пудратчилар қурган юпқа деворли ва зах полли, арзон уй-
лардан бирига кўчиб ўтардилар. Бу уйларда шароит жуда ёмонлиги 
сабабли улар халқ орасида «ишчилар учун Бастилия» номини олган.
Корхона хўжайинларининг аксарияти фабрикаларда қатъи 
қоидалар зарурлигига сидқидилдан ишонишарди. Кўплаб жари-
малар бор эди – кечиккани учун, сўкиниш учун, хунук кўриниши 
учун. Лекин фабрикантларнинг камдан-камигина ишчиларига оғир 
ҳаётларини енгиллатишда ёрдам берарди. Ўша Аркрайтнинг худди 
1
Ричард Аркрайт –1732–1792 йиллари яшаган, тўқимачилик соҳасида йирик тадбир-
кор, ишчиларга ҳомийлиги билан машҳур бўлган.
11– Ш. Эргашев
www.ziyouz.com kutubxonasi


162
ўзи ишчиларига унча катта бўлмаган ижара ҳақи эвазига ер май-
донлари ажратди, энг яхши ишчиларига эса мукофот тариқасида 
соғин сигирлар берди. Айни пайтда фабрикаларда аёллар ва бола-
лар меҳнатидан фойдаланиш оммалашади. 1788 йили Англиянинг 
тўқимачилик саноатида 26 минг эркак, 31 минг аёл ва 35 минг бо-
лалар меҳнат қилган. Иш куни 14 –17 соат давом этарди. «Ёрдам-
чи ишчилар» деб ҳисобланадиган болаларга одатда қўпол муомала, 
сифатсиз овқат ва оғир меҳнат тегарди, холос. Улар 5 – 8 ёшларидан 
ишлай бошлашарди. Ишчилар, айниқса болалар ўртасида ўлим да-
ражаси жуда юқори эди.
Ёмғирдан кейинги қўзиқориндай кўпайиб бораётган фабрика-
ларда ишчилар соғлиги ва меҳнатининг ҳеч қандай муҳофазаси мав-
жуд эмасди.

Download 3,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish