Ilmiy maqola va tadqiqotlar

OCHIQLIQ
Uslubda  ochiqliq51  fikrlar,  tuyg‘ulami  qulay  onglashar- 
liq  etib  ifoda  qilmoqdir.  Yozmoqdan  maqsad  fikrlar, 
tuyg‘ularimizni boshqalarga so‘z bilan onglatmoq bo‘lgach, 
onglashilmas bir ifodaning  maqsadga xilof b o ig ‘ani,  albat- 
ta,  aniqdir.
Uslubning ochiqligi uchun zararlik boigan hollar shular:
a) uslubning sofligiga zarar bergan hollar (yuqorida o‘tti) 
uning ochiqligi uchun-da zararlikdir.
b)  necha ma’nosi b o ig ‘an bir so‘zni eng uzoq ma’nosiga 
ko‘ra ishlatmak ham uslubning ochiqligini buzadir. Navoyi- 
ning  bir  maktubidan  shu:  «Duoyikim,  shito  qalbida  shito 
qalbidin  dilso‘zroq  va  niyoziykim  qish  aynida  qish  aynidin 
dilpuzroq bo‘lg‘ay...» Parchada birinchi shito qalbi «qish o‘rta- 
si» demakdir. Ikinchi shito qalbi esa «shito» so‘zining teskarisi 
b o ig ‘an  «otash»  demakdir.
Birinchi  qish  ayni  «qishning  yuzi»,  ikinchi  qish  ayni
48

---

«quyosh» demakdir. Demak, bu parchada soflik bo‘Imag‘ani 
kabi ochiqliq-da yo‘qdir.
j)  to‘Idirg‘ichlami  ko‘paytirib,  gapni  judayam  uzaytib 
yuborishda uslubning  ochiqlig‘i uchun ochiq emasdir:
Buyuk  inqilobdan  burun  elimizning  bilimsizligini,  taas- 
subini, maktabga qarshilig‘ini, beglar, boylar, mullolar, xonlar, 
hokimlaming  zulmlarini,  gunohsiz  urush,  sababsiz  o ‘ldi- 
rishlarini,  elga  erkli  bir  y o ‘l  qo ‘ymag ‘anlarini,  inqilobdan 
keyin  elda  uyonish,  o ‘qish,  bilim  havaslarini,  ochilg‘an 
maktablarga  kirmak uchun  navbat kutib  turganlarini,  zulm, 
haqsizliq, taassub egalariga nafrat e ’lon qilg‘anini, o ‘z ishlarini 
idora  qilishga  iste’dod k o ‘rsatishlarini  bir-biriga  qarshilash- 
tirib  k o ‘rganda,  k o ‘ngul  shodliklarini  qanday  qilib  tasvir 
etishdan  ojiz  qolamiz.
UYG‘UNLIK
Uslubda  uyg‘unlik ifoda qilmoqchi bo‘lg‘animiz tuyg‘u- 
lar,  ma’nolarga ega uyg‘un bo‘lg‘an so‘zlami tollab  olmoq, 
gapni-da fikrimizning ifoda(s)idan ortuqcha uzaytib yubor- 
maslikdir. Bobiming shu ruboyi (to‘rtlik)sida uyg‘unlik bordir:
Ko‘ngli tilagan  murodg‘a yetsa  kishi,