Ilmiy maqola va tadqiqotlar



Download 7,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet100/217
Sana30.12.2021
Hajmi7,37 Mb.
#192899
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   217
Bog'liq
2 5377612497010297357

I.  Yasama  otlar
Qoy, 
sigir,  Ergash,  0 (ktam.  Bu  otlaming  har  biri  tub 
otdir. Negakim: bir o‘zakka qo‘shimcha qo‘shib yasalmag‘ani 
ko‘rinib  turadir.
Yasama otlar esa shunlardir:
0 ‘run  oti  — bir  narsaning  o‘mini  bildirmak uchun  shu 
narsaning  otig‘a  «loq»  qo‘shiladir:  ovloq,  toshloq,  qishloq,
o ‘tloq kabi.
Xo ‘jandning  ovloq  qishloi  k o ‘bdir  («Bobimoma»).
Bir  ishning  boiaturg‘an  o‘m in  bildirmak  uchun  shu 
ishning o‘zagiga  (buyruqqa)  «oq»  qo‘shimchasi  qo‘shiladir: 
yotoq,  yaloq,  botqoq kabi.
Qurol  oti  —  bir  ishni  qilmoq  uchun  qurol  b o ig ‘uchi 
narsani bildirgali  o‘zakka g ‘ich,  qich, gich,  kich qo‘shiladir: 
ochqich,  uchgich,  savag‘ich,  suzgich  kabi.
0 ‘zakka «qi — gi» qo‘shilg‘anda  ham qurol oti boiadir: 
sipirgi,  uzangi,  cholg‘i kabi.
0 ‘zakka «oq — ak»  qo‘shilg‘anda ham qurol oti boiadir: 
pichoq, tayoq, o ‘roq, qayroq, qurshoq, kurak, elak, emchak kabi.
So‘zga  «choq  —  chak»  qo‘shilg‘anda  ham  qurol  oti 
boiadir: yorg‘uchoq, oyunchoq,  qo‘g ‘urchoq, belanchakkabi.
Sufatga «liq — lik»  qo‘shilg‘anda ismga aylanadir: shod- 
liq,  yaxshiliq,  qizilliq,  kattalik,  bilimsizlik kabi.
Ish  oti  —  1)  yozdim,  kelding kabi  so‘zlaming  fe’1  ekan- 
hklarini,  har feida ish  ishlag‘uchi  hamda zamon ma’nolari 
borlig‘ini yuqorida ko‘rgan edik.
Yozdim feiida b o ig ‘an ishning oti yozjnoq,  keldim feii- 
dagi  ishning  oti  kelmakdk.  Ko‘riladirkim,  bu  turliy11  ish 
oti  yasamoq  uchun  «moq  — mak»  qo‘shiladir.
Buyruqqa  «maslik  — masliq»  qo‘shilsa,  yuqoridagi  ish 
otining  boiishsizlari  hosil  boiadir:  yozmasliq,  kelmaslik, 
o ‘qumasliq  kabi.
2) Buyruqqa «sh» qo‘shib ikinchi turliy ish oti yasaladir: 
bilish,  o ‘qush,  yozish,  chopish  kabi.
3)Buyruqqa  «im»  qo‘shib  uchunchi  turliy  «ish  oti» 
yasaladir:  bilim,  unim,  chiqim,  terim  kabi.
4) Buyruqqa  «uv  — uv»  qo‘shilib,  to‘rtinchi turh ish  oti 
yasaladir: yozg‘u,  kelu(v),  kulgu,  olu(v),  beru(v)  kabi.  Buy- 
ruqning ketida cho‘zg‘i boisa,  yolg‘iz  «v»  qo‘shiladir:  say-
147


lov, onglov, tilav kabi. Oxirida «i — i» bo‘lg‘an so‘zlarda  «uv — 
uv»  qo‘shimchasi  qo‘shilg‘anda,  «i — i»  tushib  qoladir:  ta- 
shi —  tashuv  kabi.
5) Buyruqqa «nch» qo‘shilib, beshinchi turli ish oti yasa- 
ladir:  ishonch,  qo‘rqunch,  quvonch,  kunch  kabi.  Bu  turliy 
ish otini har so‘zdan yasab boimaydir.  Eshitilgan so‘zlarga 
maxsus  boiib,  yangidan  yasalmaydir.
6) Buyruqqa «qin — g‘in»  qo‘shib, oltinchi  turliy ish oti 
yasaladir:  toshqin,  bosqin,  chopqin, shovqin, yong‘in,  buzg‘in, 
qochqin kabi.  Bu turliy ish otlarini ma’nosini-da qo‘rqunch 
(dahshat)  bo‘lg‘an  feilardan  yasamoq  mumkundir.
Oliq,  sotiq,  soliq,  yoziq,  toniq  kabi  buyruqqa  «q  — g‘» 
qo‘shilib  yasalg‘anlar  ish  oti  boiib  emas,  «soda  ot»  boiib 
ishlatiladir.
*  *  *

Download 7,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish