Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

1. Ахборотни танлаш ва ғояни шакллантириш. Бу босқичда ахборотни қабул 
қилувчига қандай топшириқни, қайси ғояни бериш тўғрисида фикрлайди ва уни 
шакллантиради. 
2. Ахборотларни кодлаштириш ва ахборот (хабар)ни шакллантириш. Бу ерда 
ахборотни жўнатувчи ўзининг ғоясини график ва чизмаларда, ѐзма овозда ѐки тасвирда 
кодлаштиради. 
3. Алоқа қилиш каналини танлаш ва ахборот (хабар)ни узатиш. Кодлаштириш 
билан бир қаторда ахборотни узатувчи коммуникацияга мувофиқ равишда узатиш каналини 
танлайди. Шундай каналлар туркумига: почта, телефон, телефакс, электрон почта, 
компютер шохобчаси ва бошқалар киради. 
4. Декодлаштириш ва ахборотни қабул қилиш. Декодлаштириш деганда 
узатилаѐтган хабарни, ахборотни қабул қилувчи фикрига ўтказиш, белгиларда ифодалаш 
тушунилади. Агар бир томон ахборотни таклиф эца, иккинчи томон уни ҳеч қандай 

---

217 
тўсиқсиз сабабли, ахборот этказилгунча йўл-йўлакай турли шов-шувларга дуч келиб асл 
моҳиятини йўқотиш мумкин. Шу сабабли тескари алоқа ҳам мавжуд.
5. Ахборотни талқин қилиш ва жавобни шакллантириш. Бу босқичда ахборот 
узатувчи билан ахборотни қабул қилувчи ўз ўринлари билан алмашинадилар. Ахборотни 
қабул қилувчи олган ахборотни талқин қилади ва жавобни шакллантиради. 
6. Жавобни узатиш. Шакллантирилган жавоб танлаб олинган канал орқали 
ахборотни узатганга қайтиб узатилади ва шу билан коммуникацион жараѐн тугайди. 
Ҳозирги пайтда энг муҳим коммуникация воситаси сифатида компютерлар хизмат 
кўрсатмоқда. Улар ѐрдамида ахборот тўпланади, дастурлар тузилади, маълумотлар банки 
ҳосил қилинади. Компютерлар нафақат ишлаб чиқаришни бошқариш учун, балки 
иқтисодиѐтнинг барча жабҳалари учун ўта зарур.
Шуни қайд қилиш лозимки, шахслараро ахборот алмашув жараѐнида айрим 
муаммолар туғилиши мумкин. Шундай муаммолар туркумига қуйидагиларни қайд қилиш 
мумкин: 

Идрок қилишдаги руҳий фарқ. 

Маънавий (семантик) тўсиқ. 

Новербал имо-ишоралар. 

Филтрлаш. 

Алоқа каналларининг ҳаддан ташқари кўпайиб кетиши. 

Номақбўл ташкилий структура (таркиб).