Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

Филғтрлаш - ахборотни истеъмолчига тез этиб бориши жараѐнида уни 
ихчамлаштириш, нохуш "маълумотлар"дан тозалаш мақсадида ахборот соддалаштирилади, 
қайта ишланади, тегишли жамлар чиқарилади. Бундан ташқари қуйи бўғиндаги раҳбарлар, 
ўзлари хоҳламаган, аммо юқори бўғиндаги раҳбарлар бўлиши шарт. Бўлмаган 
ахборотларни юбормайдилар. Шу тариқа ахборотлар филтрланади.
Алоқа капиталларининг ҳаддан ташқари кўпайиб кетиши ҳам коммуникацион 
жараѐнга салбий таъсир кўрсатади. Бундай муаммо ахборотларни қайта ишлаш ва уларни 
узатиш воситаларининг этишмовчилиги ѐки уларнинг номукаммаллиги оқибатида содир 
бўлади.
Номақул ташкилий структура ҳам коммуникацион жараѐнда муаммо туғдирувчи 
омиллардан бири ҳисобланади. Қанчалик бошқарув бўғинлари кўп бўлиб, функциялар, 
вазифалар ва ваколатлар бир-бирини кўп такрорласа, шунчалик ахборотнинг манзилига 
этиб бориши секинлашади. Натижада шу давр ичида ҳар бир бўғинда ўзига мақбўл бўлган 
"тузатишлар" киритилади. Бу жараѐнда бўлимлар ва бўғинларда содир бўладиган 
ихтилофлар, ахборотлар алмашувига ва қарорларни қабул қилишга жиддий тўсиқларни 
яратади.
Ахборотни узатиш ва қабул қилиш кўп жиҳатдан самарали қулоқ солиш санъатига 
эга бўлиш даражасига боғлиқ. Америкалик олим профессор Кит Девис самарали қулоқ 
солиш санъатининг 10 та қоидасини келтиради. Қоидаларни навбатма-навбат ўқиб, бир зум 

---

220 
ўзингизни ҳоли тутинг. Юзма-юз гаплашаѐтган аниқ кишини кўз олдингизга келтиринг ва 
ушбу қоидаларга нечоғлиқ риоя қилганингизга баҳо беринг (18-жадвал).
Кишилар бир- бирларини яхши тушинишлари учун энг аввало улар бир-бирларини 
фикрларини эшита билишлари керак. Бизнинг доно аждодларимиз ҳам бу тўғрида жуда кўп 
яхши фикрларни бизга меърос қилиб қолдирганлар. Жумладан: «Гапни гапир уққанга, 
жонни жонга тиққанга», «Сувни сингадиган жойга сепгин, гапингни эшитадиганга 
гапиргин» ва бошқаларни мисол келтириш мумкин. 
Бу борада хорижий мамлакат олимлари ҳам жуда кўп изланишлар олиб бормоқдалар. 
Профессор Кит Дэвис ҳам самарали эшитишнинг 10 та қоидасини ишлаб чиққан: 
1.Гапиришдан тўхтанг! 
Гапира туриб эшитиш мумкин эмас, чунки инсон мияси 
бунга қодир эмас. 
2.Гапираѐтган одамга