Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

Биринчи. Ижобий - у фойда келтиради, аҳолини иш билан таъминлайди, сифат 
кўрсаткичи билан истеъмолчи талабини қондиради. 
Иккинчи. Салбий – нуқсонлар, йўқотишлар, ишсизлик. Бу кўрсаткичлар ташкилот
учун ижобий бўлиши мумкин. Лекин жамият учун салбий таъсир кўрсатади. 
Унумдорликка таъсир кўрсатувчи ташқи омилларга: 
- энергиянинг юқори қиймати; 
- хукумат томонидан фаолиятни тартибга солиб туриш; 
- иқтисодий цикллар; 
- солиқ сиѐсати; 
- хизмат кўрсатиш сохасининг ўсиши; 

---

224 
- ижтимоий омиллар; 
- капиталнинг жамғарилиши; 
- иқтисоддаги хусусий сектор; 
- халқаро рақобат. 
 Ташкилот ва унумдорлик: технология, ишларни лойиҳалаштириш, ташкилот 
структураси ва жавобгарлик. 
Самарали ташкилот ресурсларидан унумли фойдаланиши, ишлаб чиқаришдаги 
ҳаражатларини минимумга тушириш билан ўз олдига қўйган мақсадларига эришиши 
мумкин. Худди шу ташкилий жараѐнлар унумдорликдаги ютуқларга олиб келди. 
Меҳнатни ихтисослашуви ва тақсимланиши концепцияси, жамиятимиз ва халқаро 
меҳнат тақсимоти унумдорлигини оширишга олиб келди. 
Унумдорлик билан кўпроқ боғлиқ бўлган ташкилотнинг элементларига технология, 
ишлар ва структурани лойиҳалаштириш киради. 
Технология ҳозирги кунда унумдорликка энг кўп таъсир қилувчи элементлардан 
биридир. 
Аввалги мавзуларимизда айтиб ўтганимиздек, Г.Форд йиғув конвейерини жорий
қилиш билан икки йил ичида автомобилсозликда етакчи ўринни эгаллайди. Демак 
технологиянинг ўзгариши самарадорликни оширишга олиб келади. 
Ишларни лойиҳалаштириш ѐки биз учун тушинарли бўлган терминдан 
фойдаланадиган бўлсак, "меҳнатни илмий ташкил қилиш" ҳам унумлорликни 
оширишга сабаб бўлади. 
Ташкилотнинг структурасининг унумдорликка таъсири бирмунча кейинроқ кашф 
қилинди. 
Структура раҳбар ва буйсунувчиларни барча босқичларда кўрсатиб беради. Бу билан 
маъмурий ходимлар билан бошқа ходимлар ўртасида мутаносиблик кўрсатилади. 
Маъмурий ҳаражатларни камайтириш ҳисобига унумдорликни ошириш мумкин. 
Тажриба шуни кўрсатадики, раҳбар ўз ташкилот муваффақиятли фаолият юритиши 
учун ҳар бир ходимга ваколат бериши ва ходим бу ваколатга мос равишда жавобгарликни 
ҳам хис қилиши керак. 
Ҳозирги даврда кўплаб ташкилотлар бирор бир соҳани унумдорлигини ошириш учун 
маҳсус группалар тўзмоқдалар. Бу группаларга турли соҳа мутахассислари жалб 
қилинмоқда. 
Демак, ҳар бир муаммони ҳал қилиш учун унга комплекс ѐндошмоқ керак.