K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si

Liofillik, liofoiblik  
Ushbu  terminlar,  muayyan  suyuqlik  bilan  biror  yuzani  qay  darajada  yaxshi  namlash 
mumkinligini, yoki, uning yuzani mutlaqo namlamasligini bildiradi. Terminlar yunoncha lyo - 
«eritmoq»  so‘ziga,  mos  ravishda,  phileo  –  sevaman,  hamda,  phobos  -  «qo‘rquv»  so‘zlarini 
ulashdan yasalgan. 
Metatezis  
Bu  so‘z  yunoncha  methatesis  –  «qayta  tartiblash»  so‘zidan  yasalgan.  U  olefinlar 
molekulalari  o‘rtasidagi  qo‘shbog‘larining  o‘rinbosarlari  orasida  o‘zaro  almashinish  bilan 
kechuvchi disproporsionallashuv reaksiyasini ifodalaydi.   
Mol, molekula  
Moles deganda qadimgi lotinlar «bo‘lak», «palaxsa», va «og‘irlik» degan ma’nolarni 
tushunishgan.  Shuningdek,  keyingi  italyan  tilida  bu  so‘z  bilan  «bahaybat»  sifatini  ham 
ifodalashgan. Unga –cula qo‘shimchasi qo‘shilishi bilan esa, biz yaxshi taniydigan «molekula» 
termini hosil qilingan va endi, ma’no qarama-qarshisiga o‘zgarib, bu so‘z «kichik bo‘lak» va 
yoki,  «mitti»  degan  so‘zlarni  anglatgan.  Umuman  olganda,  -kula  qo‘shimchasi  ilmiy 
terminlarda biror narsaning kichraytirib aytilayotganini ifodalaydi va bu qo‘shimcha ishtirok 
etgan  terminlardan  yana  bir  nechtasini  esga  olish  mumkin.  Masalan,  vezikula  -  «kichkina 
shishcha» ma’nosida bo‘lsa, korpuskul  -  «mitti  jism» degani  bo‘ladi («korpuskulyar to‘lqin 
dualizmi» singari terminlarda).  
«Molekula»  so‘zini  biz  bilgan  termin  sifatida  qo‘llagan  ilk  olim  Italiyalik  Amedeo 
Avogadro (1176-1856) bo‘lgan.  
Moles so‘zining lotinchada yana bir omonimi bo‘lib, u «to‘g‘on» ma’nosini bildirgan. 
Sohilga  yaqin joylarda  yashovchi lotin qabilalari  katta-katta xarsang toshlar bilan to‘g‘onlar 
qurib, dengiz to‘lqinlarining shiddat bilan kelib sohildagi narsalarni, ayniqsa qayiqlarni oqizib 
ketishidan himoya qilishgan.  
Nefelometriya  
Yunonchada nephelo - «bulut» demakdir. Bu termin fanda, muallaq turgan zarrachalar 
vositasida yoyilgan yorug‘likning intensivligini miqdoran va sifat nuqtai nazaridan tahlil qilish 
uslubini anglatadi.  
Neytrallash  
Deyarli xalqaro terminga aylanib qolgan bu so‘z lotincha uter so‘zidan olingan bo‘lib, 
buning  ma’nosi  «ikkisidan  biri»,  «birortasi»  degani  bo‘ladi.  Unga  ne  old  qo‘shimchasi 
qo‘shilishi esa, so‘zga inkor ma’nosini beradi va neuter so‘zi endi «hech qaysinisi», «birortasi 
ham emas» degan ma’noga o‘giriladi. Masalan, kislota ishqorni neytrallaganda, eritmada unisi 
ham, bunisi ham qolmaydi.