Jismoniy tarbiya

T o ‘g ‘ri  ko‘rgazmalilik
T o ‘g ‘ri  k o ‘rgazmalilik  o ‘qituvchi  tom onidan  tayyorlangan  va 
ta y y o rla n m a g a n   o ‘q u v ch ilarg a  o 'rg a tila d ig a n   m a sh q larn in g  
tasviriy  obrazini  ko‘rsatish  orqali  amalga  oshiriladi.
0 ‘qituvchi  to m o n id a n   mashqlarni  ko'rsatib  berish  ularni 
tez-tez  va  alohida  k o ‘rib  chiqishni  talab  eladi.  Ularga  quyidagi 
talablar  q o ‘yiladi:
1. 
M a s h q la r n in g   h a m m a sin i  yoki  uning  b ir  q ism in i 
ko'rsatish  kerak.  H ar  qanday  holatda,  o'quvchi  yodiga  nima 
tushirilishi  zarur  b o ‘lsa,  ko'rsatmalilik  o'shaning  aniq  obrazi 
b o ‘lishi  kerak.  Bu  yerda  bajarishning  haddan  tashqari  yaxshi
73

---

varianti  to ‘g‘ri  kelmaydi.  Masalan,  balandlikka  sakrashni  har 
qanday  usuli  bilan  sakrash  natijasi,  m a ’lum  sinf  u ch u n   sinov 
balandligi  tavsiya  qilinadi.
2.  M urakkab  m ashqlarni  yaxshi  idrok  qilishga  yo rd am  
bcruvchi  taqlidiy  k o ‘rsatmalilikdan  keng  foydalanish  zarur.
3.  H ar  bir  obrazning  foydali  zonasi  bor.  Ba’zi  bir  m ash q ­
larni  old  t o m o n d a n ,  b o s h q alarin i  te p a d a n   kuzatilsa,  eng 
yaxshi  ta s a w u r   hosil  qilish  u ch u n ,  uzunlikka  sakrash  yoki 
to 'p n i  uloqtirishni,  depsinish  yoki  uloqtirish  joyidan  10— 15 
m e tr d a n   k uzatilsa,  b u tu n   h a r a k a t  ja r a y o n in in g   y u tu q   va 
kam chiligi  tez  k o ‘zga  ta sh la n a d i.  Bu  h a m m a   m a sh q la rn i 
boshidan  oxirigacha  k o ‘z  oldida  ushlab  turish  imkonini  beradi.
4.  M ash q n ing   k o ‘rsatilishi,  sharhlanishi,  savollar  bilan 
kuzatilishi  idrok  qobiliyatini  faollashtirishi  zarur.
Bu  talablar  o ‘quvchilar  u chun  tayyorlab  q o ‘yilgan  maxsus 
o'rganiladigan  mashqlarning  ko‘rsatilishiga  taalluqli.  Bu  yerda 
o ‘q itu v ch i  m a s h q la r n i  k o ‘rsatib  s h a rh la s h   im k o n ig a   ega, 
aminmizki,  bu  katta  foyda  beradi.
5.  Xatolarni  sharhlashga  ataylab  murojaat  qilish  mumkin. 
A m m o   bu  faqat  o'qituvchi  bolalar  xatosining  aniq  nusxasini 
ko‘rsatib  berishga  ishonch  hosil  qilgandagina  q o ‘llaniladi.  Agar 
ishonch  y o ‘q  b o ‘lsa,  bunday  usulni  q o ‘llash  tavsiya  etilmaydi, 
chunki  bolalarda  o ‘z  harakatlariga  ishonch  y o ‘qoladi.
K o ‘r s a tm a lilik n in g   y a n a   b ir  m o h iy a ti:  o ‘rg a n ila d ig a n  
mashqlar  tasviri  boshqa  formalar  yordam ida  beriladi  (pino- 
grammalar,  chizmalar,  jadvallar,  diagrammalar)  yoki  boshqa 
usul  tanlanadi.  Nurli  yoki  ovozli  signallar  orqali  m a ’lum  temp, 
ritm  (marom )  va  harakat  tezligini  o ‘zgartirib  olish  mumkin. 
T o ‘g ‘ri  k o ‘rsatm alilikka  kinofilm lar  va  m o d ellar  nam oyish 
qilish  eng  yaqin.
H am m a  sanab  o ‘tilgan  ko‘rsatmalar  o ‘rgatishning  bosh- 
lang‘ich  bosqichida  ham,  keyingi  bosqichlarida  ham  q o ‘llaniladi.
0 ‘qituvchi  k o ‘rsatma  usullaridan  majmuiy  foydalanishga 
intilmog'i  zarur.