# 3-son 2019. indd

MAMLAKATIMIZDA UMUMTA’LIM TIZIMINI
TIJORATLASHTIRISH: MUAMMO YOKI INNOVATSIYA

---

5
Shunday qilib, “Raqobatbardoshlik” (mahsulot, tovar, ishlab chiqaruvchi) tushun-
chasining iqtisodiy mazmuni tahlili bizni “Raqobatbardosh ta’lim muassasasi”, “Raqo-
batbardosh mutaxassis” tushunchalarini aniqlashga va mazmunini ochib berishga olib 
keladi. Ta’lim muassasasining raqobatbardoshligi uning bitiruvchisi – u tomonidan ish-
lab chiqarilgan “Tovar” orqali ifodalanganligi tufayli, bizning asosiy e’tiborimiz tovarning 
raqobatbardoshligi tushunchasida jamlangan bo‘ladi. 
Bizning  fikrimizcha,  raqobat  –  iqtisodiy-ijtimoiy  munosabatlarda  o‘z  o‘rniga  ega 
bo‘lish uchun halol kurashishga o‘tishni nazarda tutadi va iqtisodiy-ijtimoiy munosabat-
larning turli sohalari va jabhalarida, jumladan, ta’lim sohasida ham namoyon bo‘ladi.
Ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar davrida kengroq malaka va yuqori darajadagi bilimga 
ega bo‘lgan mutaxassislarga bo‘lgan talabning o‘sishi aniq.
Endilikda ta’lim muassasalari shakllanayotgan ta’lim xizmatlari bozorida o‘z o‘rniga 
ega bo‘lish uchun mulkchilik shakllaridan qat’i nazar turli korxonalarda muvaffaqiyatli 
mehnat qila oladigan mutaxassislarni tayyorlashga majburdirlar. Ta’lim muassasalari bi-
tiruvchilari kichik korxona, xususiy firmalar egalari bo‘lishga tayyor bo‘lishlari, marketing, 
moliyaviy faoliyat va buxgalteriya asoslarini bilgan holda tadbirkorlik tayyorgarligiga ega 
bo‘lishlari lozim bo‘ladi.
Fikrimizcha, “Ta’lim muassasasining raqobatbardoshligi” va ushbu muassasaning 
bitiruvchisi bo‘lgan “Mutaxassis raqobatbardoshligi” quyidagi dinamik xususiyatga bo‘l-
gan umumiy mezonlar orqali aniqlanishi va baholanishi lozim:
− ta’lim xizmatlari (muassasa) va mehnat (bitiruvchi) bozorida talabga ega bo‘lish;
− o‘z ijtimoiy-kasbiy vazifalarini amalga oshirish imkoniyati, umumta’lim va maxsus 
tayyorgarlik jihatidan me’yoriy hujjatlar va davlat ta’lim standartlarida keltirilgan davlat 
talablariga mos kelish;
− pedagogik kadrlarning kasbiy kompetentligi darajasini doimiy ravishda oshirishga 
tayyorligi va amalga oshira olishi;
− ta’limning innovatsion faoliyat, yangi texnologiyalar, axborot-kommunikatsion tex-
nologiyalar, zamonaviy uskunalar, muloqot vositalari va kasbiy mehnatga yo‘naltirilganligi;
−  o‘z  imiji  va  mavqeini  ijtimoiy-madaniy,  ishlab  chiqarish,  tadbirkorlik  muhitida 
 shak llanganligi.
Raqobatbardosh ta’lim muassasasi – bu ta’lim xizmatlari bozorida doimiy imij va 
mavqeiga ega bo‘lib uni rivojlantirish, raqobatbardosh kadrlarni (mehnat bozorida talab-
ga ga bo‘lgan mutaxassislarni) tayyorlashni ta’minlaydigan va boshqa ta’lim muassasa-
lari bilan raqobat qila oladigan muassasadir.
Raqobatbardosh  mutaxassis  –  bu  fundamental  bilim  asoslarini  o‘zlashtirgan, 
kasbiy kompetensiya, umumiy va kasbiy madaniyatga ega bo‘lgan, mehnat bozorida 
doimo talabga ega bo‘la oladigan, ijtimoiy-kasbiy vazifalarini muvaffaqiyatli va sifatli 
bajara oladigan, ijtimoiy zarur va insoniy fazilatlarga ega bo‘lgan, mehnat bozori mu-
hitida faoliyat ko‘rsatishga va unga moslasha olishga tayyor bo‘lgan ta’lim muassasasi 
bitiruvchisidir.
Ta’lim muassasasining o‘z imiji va mavqeini saqlashdan maqsad – jamiyat, ta’lim 
faoliyati ishtirokchilari, ota-onalar, ijtimoiy institutlar, ish beruvchilar, ta’lim faoliyatiga qi-
ziquvchi barcha insonlar nazarida o‘z obrazi va statusini namoyon qilish uni saqlash va 
rivojlantirishdan iborat.
Ushbu jarayonda ta’lim muassasasi xodimlari tarkibini muntazam ravishda kasbiy 
o‘sishini, ijodiy yondashuvi va faolligini ta’minlash alohida o‘ringa ega. 
Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan masalalarni ilmiy-pedagogik jihatdan to‘g‘ri hal etish, 
hozirgi kundagi tadqiqot ishlarining mavzusi va tadqiqotchilarning mashaqqatli mehnati 
tufayli amalga oshiriladigan muammolardir. 

---

6