paytdabaribir shuni yoddan chiqarmaslik kerakki, qachonlardir ular ham hech
kimga ma’lum bo‘lmagan startaplar g‘oyalari tufayli radikal kompaniyalarga
aylanishlari mumkin. To‘g‘ri tashkil qilingan huquqiy tizim tufayli,kriptovalyutalar
asosidagi bunday startaplarrivojlanishi va foyda olishi mumkin bo‘ladi. Natijada
dunyo ishonch hosil qilinishi oqibatida yaxshi tomonga o‘zgaradi. Bikoinning
ko‘rsatadi, albatta. Huddi shuning uchun ham ko‘pchilik odamlar butun boshli
g‘oyani boshdan oxirigacha aldov deb hisoblaydilar. 2014 yil o‘rtalarida
o‘tkazilgan so‘rovning ko‘rsatishicha, AQSH fuqarolarining faqat yarmigina
bitkoin nima ekanligini biladi, atigi 3%ga yaqini undan foydalangan, 65%i esa
undan foydalanish ehtimoli pastligini aytgan. Kriptovalyutalarga ishonch hosil
qilish uchun, odamlar unga ishonishni boshlagunlariga qadar ularga nimalarnidir
tushuntirishiga to‘g‘ri keladi.Agarda bitkoin haqiqatda yetakchi valyutaga
aylanganida, u dunyo fuqarolarining katta qismini larzaga keltiradigan iqtisodiy
tugaganidan so’ng va ularning umumiy soni 21 millionga yetishi bilan bitkoin
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
deflyasion valyutaga aylanadi. Bizning global iqtisodiyot hozirgi holatida
inflyasion valyutalarga asoslanadi. Kreditga va kuchli monetar nazoratga
asoslangan holda ishlaydigan global iqtisodiyot uchun bunday tizim katta ziyon
yetkazgan bo‘lar edi, ayniqsa, u tegishli tayyorgarliksiz joriy qilingan bo‘lsa.
Ammo, orada raqobat degan muammo ham bor.VisavaMasterCard kabi oshkora
raqobatchilarni yoddan chiqaring. Agar, aytaylik, raqamli to‘lovlarning barcha
afzalliklarini taklif qiladigan va bundan bitkoinning barcha real va ehtimoliy
kamchiliklaridan
xoli
bo‘lgan
to‘lov
tizimi
mavjud
bo‘lsa-chi?
Kriptovalyutalarning moliya tizimida ustunlik qiladigan holatga erishish usuli
ularning uzluksiz moslashuv jarayonidan iborat bo‘lib, buni hech kim
kriptovalyuta bozoridagi asosiy o‘yinchilardan tezroq bajara olmaydi. Hozir
raqamli asr, bitkoin esa – raqamli asr valyutasi hisoblanadi. Odamlar hayotini
telefonsiz tasavvur ham qila olmaydigan, juda ko‘plab savdo bitimlari onlayn
amalga oshiriladigan dunyoda muomala oddiyligi va harajatlar tejalishi bitkoinga
ustunlik beradi. U yuqorida aytib o‘tilgan katalizatorlardan bittasiga, keyin yana
bittasiga, undan keyin yana bittasigava ehtiyoj sezadi. Pirovardida bitkoin shu
qadar ommalashdiki, pulning uchala funksiyasini birlashtiradi va shunda u xuddi
dollar kabi buyuk ahamiyatga ega bo‘ladi.Jamiyatdagi salbiy imidjga va me’yoriy
cheklovlarga qaramasdan, tashqi muhit kriptovalyutalarning gullab-yashnashiga
to‘sqinlik qilyapti deb bo‘lmaydi. Kriptovalyutalarga moyillik bildiradian ayrim
davlatlar, jumladan, Shveytsariya, Singapur, Birlashgan Qirollik va Kanada
kriptovalyuta texnologiyalarini rivojlantirish bilan shug‘ullanadigan innovatsion
xablar yaratishga hizmat qilgan bo‘lar edi. Xatto AQSH da ham, NDFU direktori
Bendjamin Loski tomonidan taklif qilingan bit-litsenziya qabul qilinmaganiga
qaramay, chuqur fikrlaydigan qonun chiqaruvchilar kriptoolam sohasidagi
innovatsiyalar uchun imkon qoldirishgan. Shu bilan bir vaqtda, rivojlanayotgan
mamlakatlardagi kriptotexnologiyalar rivojlangan mamlakatlar bilan bu sohada
tenglashish ma’nosida juda ham sekin harakat qilishmoqda. Lekin u yerlarda ham
bitkoin bilan ishlashga intilish sezilarli darajadaligi OAV habarlari vositasida
ma’lum bo’lmoqda. Bitkoinlar depozitariysi va elektron hamyonlar ijaraga