Yangi raqamli iqtisodiyotda bir qancha turdagi moliyaviy aktivlar bo’lib,
ular jumlasiga kriptovalyutalar ham kiradi. Hozirgi paytda turli xil kompaniyalar
tomonidan ishlab chiqilgan mingdan ortiq kriptovalyutalar mavjud va ularning har
bir kriptoiqtisodiyot sohasida bir qancha muhim funktsiyalarni bajaradilar.
loyiha uchun jamoaviy mablag’ yig’ish jarayonini uyushturish mumkin. Bunday
usuli vositasida innovatsion moliyaviy mablag’lar topish deb ataladi. Bunday usul
oldindankelishibolinganmiqdordagipul o’tkazmalari o’tkazishadi. Pul mablag’lari
depozit schetlar yaratish o‘rniga blokcheyn va u bilan bog‘liq dasturiy ta’minot bu
ishni avtomatik ravishda barchaga ko’rinib turgan tarzda bajaradi. Maxsus
ajratilgan va buzib kirishdan himoya qilingan, faqat dasturiy nazorat ostida
tashkilotning zaxira qilingan mablag‘lari saqlanadigan boshqa hamyon bilan
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
birlashtiradi. Agar maqsadli investitsion summani to‘plashning uddasidan
chiqilmasa, pul mablag’lari avtomatik ravishda ortga, pul hadya qilganlarning
elektron hamyonlariga qaytarib yuboriladi. Shunday qilib, mablag‘lar to‘plash, uni
himoyalash, saqlash va qaytarish muammosi hal qilinadi. Endi raqamli
texnologiyalar yordamida mulk masalalarini boshqarish tizimini yaratish
muammosiga
to’xtalamiz.Intellektual
(smart)
shartnomalarfaqat
moliya
sohasidaginaishlash bilan chegaralanmaydi. Agar ularni intellektual mulk bilan
birlashtiradigan bo‘lsak – bunda mulk huquqi hujjatlariva egalik qilishni
tasdiqlaydigan boshqahujjatlar kompyuter dasturlari foydalanishi uchun raqamli
shaklga o‘tkaziladi – bu moddiy (masalan, uy yoki avtomobil) yoki nomoddiy
(masalan, patentlar) aktivlarga mulkchilik huquqini avtomatik ravishda
o‘tkazishni ta’minlaydi. Xuddi shu tarzda kompyuter dasturimos keluvchi
shartnoma shartlariga rioya qilinishi tasdiqlangan hollardagina aktivlar
almashinishga ruxsat berishi mumkin. Hozir kompaniyalar deyarli har bir elektron
qurilma yoki tovar birligiga shtrixkodlar, QR-kodlar, mikrochiplar, bluetooth-
uzatgichlarni faollik bilan joriy qilmoqdalar, buning natijasidaistalgan moddiy
boyliklarga mulchilik huquqini aynan shu tarzda berish mumkin bo‘lgan
«buyumlar interneti» yaratiladi.Blockchain asosidagi yechimlarning keng tarqalishi
texnik, huquqiy, moliyaviy va madaniy xarakterdagi katta to‘siqlarga duch
kelmoqda. Hozirgi paytda yuzlab bunday yechimlar mavjud, lekin ularning
ko‘pchiligi oxirigacha ishlab chiqilmagan va qachonlardir amalga oshirilish
imkoniyatiga ega bo‘lishi ehtimoli ancha past hisoblanadi. Biroqularga katta
energiya va innovatsion intellektual salohiyati sarflangan bo‘lib, bu bir qator jiddiy
loyihalar va startaplar yaratishda namoyon bo‘ldi.Bunday loyihalarning birinchisi
2012 yilning ikkinchi yarmida ishga tushirilganColoredCoinstizimi bo‘ldi. Undan
maqsadodamlarga moliyaviy aktivlar va an’anaviy valyutani bevosita bitkoin
blokcheyni orqali almashinish imkoniyatini taqdim etishdan iborat bo‘lgan (bu
tizim orqali ikki kishi, masalan, yevroni oltinga to‘g‘ridan-to‘g‘ri almashtirish
haqida shartnoma tuzishi mumkin). Shundan boshlabmazkur maydondako‘plab
aynan shunday xarakterli loyihalar paydo bo‘ldi, jumladan,Next, Ripple,