O ramazonov, S. S. Buriyev meliorativ tuproqshunoslik

13-jadval. Suv ko‘tarish xususiyatini aniqlash jadvali 
Tuproq-
ning 
nomi 
Fraksiya-
lar 
o‘lchami, 
mm 
Kuza-
tish 
vaqti 
Ko‘tari-
lishning 
umumiy 
balandligi,  
(

 S), sm 
Ko‘tarilish 
balandligi- 
ning bir 
bo‘lagi (S), 
sm 
Ko‘tarilish 
davri (t), 
min. yoki 
sek. 
Ko‘tarilish 
tezligi (V), 
sm/min, 
sm/sek. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
14-jadval. Suv ko‘tarilishni aniqlashning yig‘ma jadvali 
Tuproq-
ning nomi 
Fraksiya-
lar 
o‘lchami, 
mm 
Ko‘tarilish-
ning 
umumiy 
balandligi, 
 (

 S), sm 
Ko’tari-
lish davri 
(

t), min 
yoki sek 
Ko`tarilish tezligi (V),  
sm/min, sm/sek 
Boshlan-
g’ich, V
0
 
Oxirgi,  
V
1
 
O‘rtacha, 
V
2
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.7. Suvli so‘rim va quruq qoldiqni aniqlash 
 
Tuproqdagi suvda eriydigan, o‘simliklar uchun zararli tuzlarni  suvli 
so‘rim tayyorlash  va analiz qilish natijasida aniqlanadi. Bunda tuzlarning 
umumiy  miqdori,  normal  karbonatlar  hosil  qiluvchi  va  umumiy 
ishqoriylik, xlorid, sulfat anionlari, kalsiy, magniy kationlari va boshqalar 
aniqlanadi. 

---

82 
Zarur  narsalar:  texnik  tarozi,  500  ml  hajmli  kolba,  250  ml  hajmli 
kolba, filtr qog‘oz, voronka, chinni kosacha, termostat, eksikator, pipetka, 
distirlangan suv, suv hammomi. 
 
Suvli so‘rim tayyorlash tartibi: 
Tuproq  namunasi  1  mm  li  elakdan  o‘tkaziladi  va  undan  texnik 
tarozida 50 g o‘lchab olinadi. Uni 500 ml hajmli kolbaga solinadi va ustiga 
250  ml  distillangan  suv  quyiladi  (tuproq  va  suv  1:5  nisbatda).  Tuproq  va 
suv  aralashmasi  5  minut  davomida  chayqatiladi.  Belgilangan  vaqt 
o‘tgandan  keyin  ikkinchi  kolbaga  oddiy  filtr  orqali  suziladi.  Filtr  orqali 
suzib olingan eritmaga suvli so‘rim deyiladi. 
Suzib olingan suvli so‘rim tiniq va toza bo‘lishi kerak. Agar so‘rim 
loyqa  yoki  xira  bo‘lsa,  u  yana  qayta  filtrga  quyiladi.  Tiniq  tomchi  tusha 
boshlagandan boshlab suvli so‘rimning hammasi filtrdan o‘tkaziladi. Suvli 
so‘rimning  rangi  har  xil  tipdagi  tuproqlarda  va  bir  tuproqning  har  xil 
qatlamlarida och sariqdan (gumusning ko‘p yoki kamligiga qarab) rangsiz 
holatgacha  bo‘lishi  mumkin. Suvli so‘rimni analiz qilish natijasida suvda 
eruvchan  tuzlarning  umumiy  miqdori,  xlor,  sulfat  ionlari  va  boshqalar 
aniqlanadi.