O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

18.5-chizma.  Milliy daromad. 

 

 

 

Y

al

pi

 t

al

ab 

v

a 

yal

pi

 t

akl

if

 

---

362 

Yalpi talabni kengaytirish ekspansiya siyosati 

 

Agar  resurslardan  to‘liq  foydalanishni  ta’minlovchi  ishlab 

chiqarish  darajasi,  muvozanatli  nuqtadan  (N1)  dan  past  bo‘lsa, 

davlat  yalpi  talabni  kengaytirishni  rag‘batlantirish  zarur,  bu  taklif 

o‘sishi  va  ishsizlik  pasayishini  keltirib  chiqaradi.  Davlat  yalpi 

talabni  uchta  usulda  ko‘paytirishi  mumkinki  ular  “ekspansiya 

siyosati” deb nomlanadi. Bular: 

‒ davlat sarflarini ko‘paytirish; 

‒ soliqlarni kamaytirish; 

‒ foiz stavkasini pasaytirish. 

Davlat  sarflarining  o‘sishi  amalda  aholiga  pul  to‘lovlari-

pensiya, nafaqa, stipendiya va eng asosiysi minimal ish haqi darajasi 

oshirilishini bildiradi. 

Resurslardan  to‘liq  foydalanishni  ta’minlovchi  ishlab  chiqarish 

darajasi muvozanatli nuqtadan yuqorida joylashsa davlat yalpi talab 

hajmini  sun’iy  “ushlab  turuvchi  siyosat”  yuritadiki,  bu  inflatsiyani 

pasaytiradi. Bunga ekspansiya siyosatiga teskari tadbirlarni qo‘llash 

orqali  erishiladi.  Ya’ni  davlat  sarflari  kamaytiriladi  (ijtimoiy 

dasturlar,  transfert  to‘lovlari  qisqartiriladi),  soliq  stavkalari 

oshiriladi, foiz stavkasi ko‘tariladi. 

Davlat  sarflarining  kamayishi  aholi  sotib  olish  layoqatining 

pasayishiga olib kelsa, soliq va foiz stavkasining ortishi investitsion 

faollikni  pasaytiradi.  Bular  pirovard  natijada  yalpi  talabni 

qisqartiradi,  muvozanatli  nuqtani  “pastga”  surib,  inflatsion  farqni 

bartaraf qiladi.