M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

 
Ikki pallali o‘simliklar poyasining ichki tuzilishi  
 
Ikki  pallali  o‘simliklarning  poyasi  birlamchi  yo‘g‘onlashgandan 
keyin,  prokambiyning bir qismidan kambiy hosil bo‘ladi, natijada ularda 
ikkilamchi  yo‘g‘onlashish  boshlanadi.  Aynan  shu  xususiyat  bilan  ikki 
pallalilar bir pallalilardan farq qiladi. 
Ikki  pallali  o‘tli  o‘simliklarning  poyasi  epiderma,  birlamchi  po‘stloq  va 
markaziy silindrdan tashkil topgan bo‘ladi.  
O‘simlikning  dastlabki  o‘sish  davrida  ikki  pallali  o‘simliklar 
poyasidagi  to‘qimalar  ham  xuddi  bir  pallali  o‘simlik  poyasidek  birin-
ketin  hosil  bo‘ladi.  O‘sish  konusidagi  birlamchimeristemali  epiderma 
hosil  bo‘ladi.    Epiderma  ostida  kollenxima  va  po‘stloq  parenximasi 
paydo 
bo‘ladi. 
Kollenxima 
hujayra 
po‘stining  qalinlashuviga 
muvofiqholda 
burchakli 
yoki 
plastinkasimon 
bo‘lishi  mumkin. 

---

129 
 
Po‘stloqda  sklerenxima  ham  uchraydi.  O‘simliklar  turiga  qarab 
sklerenxima 
poyaning 
markaziga 
yakinroq 
halqasimon, 
ba’zan 
bo‘lakchalar  holatida  uchraydi.  Ba’zi  o‘simliklar  poyasida  po‘stloqqa 
yaqin  xlorofillga  boy  bo‘lgan  xlorenxima  bo‘lib,  poyaga  yashil  rang 
beradi.  Poyaning  o‘rtasiga  yaqin  joylashgan  parenxima  hujayralarida 
xlorofill  donachalari  bo‘lmaydi.  Birlamchi  po‘stloqning  ichki  qismi 
endoderma  deb  ataladi.  Endodermadan  so‘ng  peretsikl  joylashgan bo‘lib, 
markaziy  silindr  peretsikldan  boshla-  nadi.  Peretsikldan  asosan  kurtak, 
ba’zan  ikkilamchi  meristema-kambiyhosil  bo‘ladi  va  o‘tkazuvchi 
bog‘lam  aylana  bo‘ylab,  bir  sathda  joylashadi.  Floema  va  ksilema 
orasida kambiy mavjudligi tufayli ochik kolloterial bog‘lam bo‘ladi (35-
rasm). 
Ba’zi  o‘simlik  poyasida  kambiy  bog‘lamlar  orasidagi  parenxima 
hujayralaridan  yoki  peretsikldan  hosil  bo‘ladi.  Hosil  bo‘lgan  bu  kambiy 
bog‘lam orasida joylashgan prokambiydan hosil bo‘lgan kambiy bilan tutashib, 
halqasimon  kambiy,  ya’ni  kambiy  halqasini  hosil  kiladi.  Ana  shu 
elementlardan  po‘stloqqa  tomon  floema  elementlarini,  markazga  tomon 
ksilemanihosil  qiladi.  Ksilema  elementlarini  floema  elementlariga  nisbatan 
ko‘proqhosil  qilgani  uchun  poyaning  yog‘ochlik  qismi  po‘stloqqa  nisbatan 
ko‘proq  bo‘ladi.  Bunday  xususiyat  zig‘ir  o‘simliklari  poyasida  kuzatish 
mumkin (36-rasm). 

---

130