M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

17-rasm. Yog‘ochlikdagi mexanik to‘qima libriform 
 
Libriform  xujayralari  yog‘ochlashganligi  uchun  tayanch  vazifasini 
bajarib, poya va ildizlarni mustaxkam tutib turadi: 
Sklereidlar (tosh xujayralar)  o‘simliklarning ildiz, barg  va  mevalarida 
yakka  yakka  yoki  to‘da  bo‘lib  joylashadi.  Ularning  shakli  yumaloq, 
ovalsimon,  cho‘ziq  va  shoxlangan  shakllardagi  hujayra  qobig‘i 
yog‘ochlashgan o‘lik mexanik to‘qimadir. Hujayra qobig‘ida qavatlik va 
teshik  kanallar  yaxshi  ifodalangan.  Sklereidlar    asosan  uchki  (apikal) 
meristemadan,  ba’zan  peretsikl  va  fellogendan  hosil  bo‘ladi.    Ular 
o‘simliklarning  xamma  organlarida,  ayniksa  mevasida  ko‘p  uchraydi. 
O‘rik,  olcha,  olxo‘ri,  shaftoli,  yong‘ok,  pista  kabi  mevalarning  ichki 

---

79 
 
endokarpining  qattiqligi  ularning  tarkibidagi  sklereidlarga  bog‘liq.  
Sklereidlar  nok  va  bexi  mevasida  xam  uchraydi.  Shuning  uchun  bu 
mevalar  qattiq  bo‘lib,  qishda  yaxshi  saqlanadi.  Choy,  kameliya,  sitrus 
o‘simliklarining  barg  plastinkalarida  yakka-yakka  uchraydigan  yirik 
sklereidlar,  o‘lik  xujayralar  bo‘lib,  tayanch  xujayralar  hisoblanadi  (18-
rasm). 
 
 
18- ras m.  Mikros kop  osti dagi s klereidl ar  
 
ASOSIY TO‘QIMALAR 
 
Asosiy to‘qimalar birlamchi va ikkilamchi  meristemalardan hosil bo‘ladi va 
o‘simliklarning  yosh  poyalari  hamda  ildizlarida  katta  qismini  egallaydi.  Bu 
to‘qimaning  hujayralari    yupqa  po‘stli  yirik  hujayralar  bo‘lib,  ular  asosan 
modda almashinuv jarayonida faol ishtirok etib asosiy to‘qimalar deb ataladi.  
Asosiy  to‘qimalar  o‘simliklar  organizmida  har  xil  va  muhim  hayotiy  
vazifalarni  bajaradi.  Bu  to‘qimalar  joylashishiga  va  bajaradigan  vazifasiga 
ko‘ra quyidagi guruhlarga  bo‘linadi.