M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

Gazanda.  Gazanda  xalq  tabobatida  serxosiyat  o‘simlik    xisoblanadi. 
O‘simlik  barglaridan tayyorlangan damlama, qaynatma yoki o‘simlik  ko‘kuni 
bezgak,  nafas  qisishi,  burun  va  og‘izdan  qon  kelishi,  ko‘krak  og‘rig‘i, 
bavosilga engillik berib, balg‘am ko‘chiruvchi xamda peshob haydovchi omil 
sifatida ishlatiladi. 
Gazanda  qadim  zamonlarda  bod  va  belangiga  davo  sifatida  keng 
qo‘llanilgai,  muolaja  maqsadida  gazandaniig  «chaqish»  va  kuydiruvchi 
ta’siridan  foydalanilgai.  Bundan  tashqari  gazanda  yallig‘lanishga 
raddiyat 
qiluvchi, 
me’da 
faoliyatini 
uyg‘unlashtiruvchi, 
uni 
mustaxkamlovchi dori bo‘lib xizmat  qilish bilan birga,  qonni poklovchi 
ta’sir ko‘rsatadi. 
Xalq  tabobatida  gazandaning  yosh,  sarxil  uti  bod ni  davolashda, 
isitmani  tushirishda  ishlatiladi.  Sarxil  o‘t  sharbati  buyrak  va  jigar 
toshlari  aziyatidan  forig‘  etishda  foydasi  katta  manba  xisoblanadi, 
falajga  engillik  beradi.  Gazandaning  ildizi  va  shakar  bilan  qaynatmasi 
«ko‘xna»  toshga  davolik  qiladi.  Bu  maqsad  uchun  giyohning  urug‘lari 
suv bilan chirband etilganini ishlatish mumkin. 
Ilmiy  meditsina  sohasida  xam  gazandaning  xosiyatlaridan  tadbirkorona 
foydalaniladi.  Darxakikat,  gazanda  o‘simligi  bir  qator  birikmalar  tarkibiga 
kiradi. Allaxol deb nomlanuvchi sanoat mikyosida xaridga chiqarilgan preparat 
tarkibida  gazandaning  ulushi  salmoqlidir.  Gazandaning  dorivor  preparatlari 
(damlama,  ekstrakt)  gemorroidal  qon  ketishida,  xayz  maromi  buzilganda 
(klimaks),  surunkali  varikoz  yaralarni  tuzatishda,  gipo  va  avitaminoz 
xastaliklariga karshi tavsiya qilinadi. 
Gazanda tarkibida karotin, vitamin S, vitamin V, vitamin K lar, provitamin 
A,  chumoli  kislotasi,  gistamin,  3,7  foiz  tanil,  patog‘en  kislotasi,  urtinin 

---

386 
 
glikozidi,  xlorofill,  kraxmal  va  boshqa  moddalar  qatorida  inson  xayotida 
muxim ahamiyatga ega bo‘lgan temir mavjud. 
Gazanda  muolaja  uchun  quyidagicha  tayyorlanadi:  o‘simlik    gullaganda 
uning barglari qo‘lqop bilan terib olinadi. Ba’zan o‘simlik ning er ustki  qismi 
o‘rib  olinadi-da,  bir  oz  so‘ligach,  qo‘l  bilan  yigishtirib  soyada  quritiladi.  Uy 
sharoitida  gazandadan  damlama  tayyorlash  uchun  sirli,  chinni  yoki  o‘tga 
chidamli idishga 15 gramm gazanda bargidan solib, ustiga 200 gramm qaynoq 
suv  qo‘yiladi  va  15  minut  davomida  engil  alanga  ustida  ushlab  turiladi, 
sovigach osh qoshiqda undan kuniga uch mahal ichiladi. 
Fransuz 
shifokorlariiing 
ma’lumotlariga 
qaraganda, 
gazandadan 
tayyorlangan  damlama  bilan  bosh  namlanib  massaj  qilinsa,  soch  to‘kilishiga 
barxam  berar  ekan.  Xuddi  shu  maqsad  uchun  qariqiz  bilan  gazandaning 
ildizidan tayyorlangan qaynatma bilan bosh yuvilsa soch mustahkam bo‘ladi.