Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

159
3 .3 . КЎЧМАС МУЛК ВА ШАРТНОМА ҲУҚУҚИГА ОИД
АСОСИЙ ДАЪВО ТАЛАБЛАРИ ҲАҚИДА МАЪЛУМОТЛАР
Мулк ҳуқуқини амалга оширишда мулкдорнинг устун ҳуқуқлари қонун 
орқали эътироф этилиб, ҳимояланади, кафолати таъминланади. Шу билан 
бирга мулкий муносабатлар иштирокчилари ўртасида низоли ҳолатлар 
юзага келиши, мулкдорнинг ҳуқуқларини бузиш ва уни амалга оширишга 
тўсқинлик қилиш ҳолатлари мавжудлиги суд амалиётининг таҳлилидан ҳам 
кўринади. 
Бундай низоли ҳолатлар асосан мулкка оид шартномавий муносабатлар 
тарафларининг ўз мажбуриятларини бажармасликлари, умумий мулк 
иштирокчиларининг мол-мулкдан фойдаланишда келишувга эриша 
олмасликлари, мулкий манфаат кўриш мақсадида қонун талабларини бузиш, 
мулкдорнинг ўз мол-мулкидан фойдаланишига тўсқинлик қилиш кўринишида 
юз беради. 
Таъкидлаш лозимки, эгалигидаги мол-мулкига нисбатан ҳар қандай 
ҳуқуқбузарликни ва юзага келган низоли ҳолатни бартараф этишда шахс гарчи 
ушбу мол-мулкнинг қонуний мулкдори бўлсада, фақат қонунда белгиланган 
воситалар орқали ҳаракат қилишга ҳақлидир.
Мулк ҳуқуқининг бузилиши ихтиёрий бартараф этилмаган тақдирда 
мулкдорнинг ўз ҳуқуқларини тиклаш ва ҳимоя қилиш юзасидан судга мурожаат 
қилиши энг тўғри ва самарали восита ҳисобланади.
Бироқ мулкдор ҳар доим ҳам судга қандай тартибда мурожаат қилиш, ушбу 
мурожаатда қандай важларни келтириш, кимга нисбатан ва қандай талабни 
қўйиш, ўз талабларини қандай қилиб исботлашни, ушбу жараён қайси қонун 
нормалари билан тартибга солинишини билмайди.
Фуқароларнинг ҳуқуқий маданияти ва саводхонлигини ошириш, бу 
орқали уларнинг ўз ҳуқуқларини, хусусан, мулкий ҳуқуқлари ҳимоясини 
амалга ошириш лаёқатини шакллантириш ушбу жараёндаги асосий мақсад 
ҳисобланади.
Фуқаролик тартибида судда иш юритишнинг ўзига хос хусусиятларидан 
бири суднинг ишни арз қилинган талаблар доирасида кўриб чиқишидир. 
Қолаверса, процессуал қонунчилик арз қилинган талабларни (важларни) 
тасдиқлашни аризачининг зиммасига юклайди. Бу эса судларга топшириладиган 
аризаларнинг тўғри ва тўлиқ тўлдирилиши, унда талабларнинг аниқ ва қонуний 
асослантирилган ҳолда, важларни тасдиқловчи далилларни келтирган ҳолда 
топширилиши аҳамиятини орттиради.

---