Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

СУД АМАЛИЁТИ

---

КЎЧМАС МУЛК ВА МУЛК ҲУҚУҚИ
156
кредит қопланганидан кейин хонадонни қайтариб бериш мақсадида тузилганлиги 
ушбу шартноманинг олди-сотди муносабатларини ифодаламаслигини кўрсатади. 
Олди-сотди шартномаси номига, Т.Чориев ушбу хонадондан гаров мулки 
сифатида фойдаланиб, банкдан кредит олиши учун вақтинча тузилган бўлиб, бироқ 
Т.Чориев ўзаро келишув шартларини бажармаганлиги оқибатида ўртада низо келиб 
чиққан. 
Фуқаролик кодекси 124-моддасининг 1-қисмига кўра, юридик оқибатлар 
туғдириш нияти бўлмаган ҳолда, номигагина тузилган битим (қалбаки битим) ўз-
ўзидан ҳақиқий эмасдир.
Мазкур кодекснинг 114-моддасига кўра ҳақиқий бўлмаган битим унинг ҳақиқий 
эмаслиги билан боғлиқ бўлган оқибатлардан ташқари бошқа юридик оқибатларга 
олиб келмайди ва у тузилган пайтидан бошлаб ҳақиқий эмасдир.
Суднинг ҳал қилув қарори билан даъвогар Т.Чориевнинг уйдан кўчириш 
ва уйга киритиш ҳақидаги даъво талабларини қаноатлантириш рад қилиниб, 
Р.Саттаровнинг олди-сотди шартномасини ҳақиқий эмас деб топиш ҳақидаги қарши 
даъво талаблари қаноатлантирилган ва ушбу хонадон Р.Саттаровнинг эгалигига 
қайтарилган.
Шарҳ: 
Суд томонидан олди-сотди шартномасини ҳақиқий эмас деб топишга 
тарафларнинг низоли шартнома бўйича ҳақиқий муносабатлари асос бўлган. Яъни, 
гарчи ишда мавжуд ҳужжатлар – шартномалар ва тўлов топшириқномалари-
дан низоли хонадон сотилганлиги ва бунинг учун тўловлар амалга оширилганлиги 
кўринсада, тарафлар ҳақиқатда ушбу хонадоннинг олди-сотдиси юзасидан 
келишмаганлар.
Тарафларнинг келишуви хонадондан вақтинча кредит олиш учун гаров мулки 
сифатида фойдаланиб туришдан иборат бўлган. Бу ҳолат судга тақдим этилган 
ёзма тилхат билан тасдиқланади. 
Фуқаролик қонунчилигига кўра, мулкни тасарруф қилишнинг шартларига қараб 
шартноманинг тури ўзгариб боради. 
Хусусан, олди-сотди шартномаси талабларига кўра, тарафларнинг ўзаро 
муносабатлари фақат мулкни ҳақ эвазига сотиш ва уни сотиб олишдан иборат 
бўлиши, ушбу келишув бошқа шартнома шартларини ифодаламаслиги лозим. 
Судда кўрилган ҳолат бўйича тарафларнинг низоли хонадонни кредит учун 
гаров объекти сифатида фойдаланиб, кредит қопланганидан кейин қайта 
расмийлаштириб бериши ҳақидаги келишуви эса олди-сотди шартномаси 
қоидаларига хос эмас. Ушбу ҳолатда олди-сотди шартномаси номига, кредит 
олувчида гаров предметини юзага келтириш учун амалга оширилган.

---