Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

КЎЧМАС МУЛК ВА МУЛК ҲУҚУҚИ
148
Ўз навбатида инсофли эгалловчи ҳам, инсофсиз эгалловчи ҳам мол-мулкдан 
қанча вақт давомида олинган даромад мулкдорга қайтарилиши керак бўлса, 
шунча вақт давомида мол-мулкка қилинган зарур харажатларини тўлашни 
мулкдордан талаб қилишга ҳақли.
Башарти, ашёни яхшилайдиган нарсаларни ашёга шикаст етказмасдан 
ажратиб олиш мумкин бўлса, инсофли эгалловчи мазкур нарсаларни ўзида 
қолдиришга ҳақли. Агар бундай нарсаларни ажратиб олиш мумкин бўлмаса, 
инсофли эгалловчи ашёни яхшилаш учун қилинган харажатларни талаб қилиб 
олиш ҳуқуқига эга, лекин бу харажатлар ашёга қўшилган қийматдан кўп 
бўлмаслиги керак.
Виндикацион даъво бировнинг қонунсиз эгалигида бўлган ашёни қайтариб 
олиш ҳақидаги мулк эгасининг даъвоси бўлиб, ашёга нисбатан мулк ҳуқуқига 
эга бўлган, лекин ашёси қўлида бўлмаган шахс виндикацион даъво бўйича 
даъвогар бўлади. 
Виндикацион даъвони билдиришга мол-мулкнинг эгасигина ҳақли 
бўлмасдан, улушли мол-мулкда улушлари бўлган мулк эгаларидан ҳар бири ҳам 
даъво қилишга ҳақли. 
Бундан ташқари, мулкни қонун ва шартномага биноан эгаллаб (сақлаб) 
турган шахслар ҳам виндикацион даъво қилиш ҳуқуқига эгадирлар.
Виндикацион даъвонинг мақсади – бузилган мулкий ҳуқуқни тиклашдан, 
ашёни бевосита мулк эгаси ихтиёрига қайтаришдан иборат.
Виндикацион даъвонинг предмети (нарсаси) – турга хос бўлган аломатлар 
(сон, оғирлик, ўлчов) билан белгиланадиган, шунингдек, индивидуал (хусусий) 
аломатлари билан белгиланадиган ашёлар бўлиши мумкин.
Мол-мулкни бошқа шахснинг қонунсиз эгалигидан талаб қилиб олиш ушбу 
мазмундаги даъво билан судга мурожаат қилиш орқали амалга оширилади.
Мен йигирма дона компьютер воситаларини ижара шартномасига 
кўра якка тартибдаги тадбиркор Икром деган шахсга берган эдим. 
Ижара шартномасининг муддати тугаганлигига қарамасдан, 
компьютерларни қайтармасдан келмоқда. Унга бу ҳақда мурожаат 
қилганимда, компьютерлар ўзида эмаслигини, маиший хизмат кўрсатиш 
биносида қолиб кетганлигини, бинонинг эгаси эса бинонинг ижараси 
бўйича қарздорлиги мавжудлигини важ қилиб, уларни бермаётганлигини 
маълум қилди.
Мен ушбу ҳолатда компьютерларни кимдан талаб қилишим керак?
Савол
Қонун талабларига кўра мол-мулкни ноқонуний эгаликдан талаб 
қилиб олиш ушбу мулкларни эгаллаб келаётган шахсга нисбатан амалга 
оширилади.