Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Педагогик ташхислаш асосида ўқитувчининг касбий ривожланишини 
таъминлаш усуллари  
Ўқитувчи педагогик маҳоратини ошириш соҳасида олиб борилаётган тадқиқотларда 
кўплаб олимлар педагогик маҳоратни ривожлантириш ҳақида фикр билдиришиб, бу 
жараённинг асосий заҳираси ўқитувчининг ўз фаолияти таҳлилига доимий интилишида 
(В.И.Загвязинский, Ю.К.Конаржевский, Ю.П.Львова, И.П. Раченко, Л.И.Рувинский, 
В.П.Симонов, В.А.Сухомлинский, Я.С.Турбовский, Т.И.Шамова ва бошқалар); унинг 
рефлексив қобилиятларини такомиллаштириш (А.А.Бизяева, В.В.Ветрова, Н.В.Кузьмина, 
Е.Н.Пехота, И.А.Стеценко ва бошқалар); рефлексив позициясини (А.В.Христева) 
ривожлантиришнинг ўзига хос педагогик рефлексиясига боғлиқ бўлганлиги учун уни 
педагогик фикрлашни шакллантириш билан боғлаб, шу тариқа (Ю.Н.Кулюткин, 
Г.С.Сухобская) ўқитувчи педагогик рефлексиясини ривожлантириш мумкин (Б.З.Вульфов, 
Г.М.Коджаспирова, 
Н.В.Кузьмина, 
Ю.Н.Кулюткин, 
И.Н.месёнов, 
С.Ю.Степанов, 
Г.С.Сухобская, Н.В.Харькин, А.В.Христева ва бошқалар.) деб таъкидлайдилар.
Кўпчилик олимлар рефлексияни ўқитувчи томонидан ўзининг фаолияти ва унинг 
натижаларини таҳлил қилиш ва ўзини баҳолаш жараёнида ривожланишини айтади ва 
«рефлексияни бошқариш имконияти ва зарурияти шундан иборатки, ўқитувчи узлуксиз 
таълимнинг қайси соҳасида фаолият кўрсатмасин, ўзининг онгли равишда ички таъсирини 
(ўз–ўзини ўйлашга ва фикрлашга мажбур қилиш) ва ташқи таъсирини, шахсий ўқув 
жараёнида бошқариб қўллай олади» деб таъкидлайдилар.
Илмий адабиётлар таҳлили ва касбий рефлексияни ўқитувчи педагогик фаолиятининг 
таркибий қисми ва унинг педагогик маҳоратини ривожлантириш асослари сифатида қараш, 

---

208 
шунингдек қайд қилувчи эксперимент натижалари касбий рефлексияни ривожлантириш 
усулларини излаш заруриятини келтириб чиқаради. Шу сабабли касбий педагогик 
фаолиятнинг турли соҳалари билан шуғулланган олимлар ташҳис (диагностика) ва 
ташҳислаш (диагнозлаш) мазмунига янада батафсил тўхталганлар.