Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

 

Ko`ndalang-targ`il  mushak  to`qimasining  taraqqiyoti  va  regeneratsiyasi.  Skelet 

mushaklari mioblast hujayralarining zich to`plamlari bo`lgan miotomlardan rivojlanadi. Mioblastlar 

ko`pa-yib,  atrofdagi  mezenximaga  ko`cha  boshlaydi  va  bo`lgusi  mushak  gruppalarining  kurtaklari 

joylashadigan  yerlarda  to`plana  boradi.  Mioblastlar  yadrolarining  jadal  bo`linishi  natijasida  yirix, 

ko`p yadroli tuzilmalar - miosimplastlarga aylanadi. Keyinchalik ularda miofibrillalar paydo bo`lib, 

miosimplastning periferiyasida joylashadi. 

Simplastlarning markazida sarkoplazma va qator tizilgan yadrolar yotadi. Taraqqiyotining bu davrida 

ularni  mushak  naychalari  deb  yuritiladi.  Keyinchalik  miofibrillalarning  soni  ko`payadi,  yadrolar 

periferiyaga suriladi va shu yo`sinda ko`ndalang-targ`il mushak tolalari shakllanadi 

Ko`ndalang-targ`nl  mushak  to`qimasi  jarohatlangandan  keyin  qulay  sharoitlarda  tiklanish 

qobiliyatiga  ega  bo`ladn.  Reperativ  tiklanish 

vaqtida  mushak  tolalarnda  ko`p  miqdorda 

 

94- rasm. Yo`g`on va ingichka protofibrillalarning 

miofibrillada joylashish sxemasi. 

I  -  bo`ylama  kesma;  II  -Kundalang  kesma.  I  -  I 

disk. T - telofragma; H - H zona:  

1 - yo`g`on protofibrilla; 2 - ingichka protofibrilla 

(Xakslidan). 

 

---

 

145 

differen-tsiallashmagan  mioblastlar  hosil  bo`ladi.  Ba’zi  mualliflarning  fikricha,  mioblastlar 

jaroxatlangan  mushakning  yadro  va  sitoplazma  saqlaydigan  bir  bo`lagidir.  Mushak  to`qimasida 

sarkolem-maning  bazal  qavati  va  asl  plazmolemmasi  orasida  yo`ldosh  hujayralarning  topilishi 

mioblastlar yo`ldosh hujayralaridan hosil bo`ladi, degan fikrga olib keldi (Studitskiy A. H.). Xuddi 

normal gistogenezda bo`lgani kabi, mioblastlardan mushak tolalari taraqqiy etadi. Qayta tiklanishda 

ham taraqqiyotning uch fazasi kuzatilishi mumkin: 1) mioblastlar fazasi, 2) mushak naychalari fazasi, 

3) mushak tolalarining shakllanish fazasi. Qulay sharoitlar bo`lmagan hollarda mushak to`qimasining 

regeneratsiyasi  to`liq  nihoyasiga  yetmaydi  va  shikastlanishda  hosil

 

bo`lgan  nuqson  biriktiruvchi 

to`qima  chandig`i  bilan  almashinadi.  Postnatal  o`sish  davrida  mushak  tolalari  uzunlashadi  va 

yo`g`onlashadi. Ularning kattaligi shu mushaklar bajarayotgan ishga bog`lik. Tug`ilishning birinchi 

yillaridan  so`ng  mushak  to`qimasining  o`sishi  faqatgina  tolalarning  yo`g`onlashishi  (gipertrofiya) 

bilan bog`liq bo`lib, mushak tolalarining ko`payishi - giperplaziya (yunon. plazis - hosil bo`lishi) bilan 

bog`liq emas.