Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

 

Astrogliya.  Astrotsitar  gliya  markaziy  nerv  sistemasining  (MNS)  tayanch  apparatini  hosil 

qiladi.  U  mayda  ko`p  o`simtali  kichik  hujayralardan  iborat  bo`lib,  nurli  yulduz  ko`rinishiga  ega. 

Bunday tipdagi neyrogliya hujayralari astrotsitlar (yunon. astra - yulduz; cytos - hujayra) nomini oladi 

(96-rasmga q.). 

 

Usimtalarning  tuzilishiga  qarab  2  xil  astrotsitlar  farqlanadi:  1)  protoplazmatik  yoki  qisqa 

o`simtali astrotsitlar (astrocyti  protoplasmatici). 2) tolali  yoki uzun o`simtali astrotsitlar (as-trocyti 

fibrosi). 

 

Protoplazmatik  astrotsitlar  MNS  asosini  hosil  qiladi  va  asosan  kulrang  moddada,  ya’ni 

neyronlar  sohasida  joylashadi.  Bu  hujayralarning  tanasi  ko`p  qirrali  bo`lib,  undan  kalta  ko`p 

tarmoqlanuvchi va «oyoqchalar» hosil qilib tugallanuvchi o`simtalar chiqadi. Hujayra kattaligi 15-20 

mkm  bo`lib,  yadrosi  nisbatan  katta,  xromatini  kamdir.  Sitoplazmasida  ko`p  miqdorda  glikogen, 

mitoxondriyalar hamda sust rivojlangan donador endoplazmatik to`r topilgan. 

 

Tolali astrotsitlar asosan MNS oq moddasida, ya’ni nerv tolalari sohasida joylashgan. Ularning 

hujayra  tanasi  nisbatan  kichik  bo`lib,  shakli  cho`zinchoqdir.  Kattaligi  10-20  mkm  bo`lib, 

sitoplazmaning  ko`p  qismini  yadro  egallagan.  Hujayra  tanasidan  20-40  tagacha  ingichka  kam 

shoxlanuvchi o`simtalar chiqib, glial tolalarga aylanadi va miyaning tayanch apparatini tashkil qiladi. 

Astrotsitlarning o`simtalari ko`pincha mayda qon tomirlar devorlarida tugmachasimon kengaymalar 

(perivaskulyar oyoqchalar) hosil qilib tugallanadi. 

 

Ependimogliya. U asosan ependimotsit (ependymocyti) hujayralaridan tashkil topgan. 

Etuk  ependimotsitlar  epiteliy  kabi  silindrsimon  shaklda  bo`lib,  orqa  miya  kanalini  va  bosh  miya 

qorinchalarining devori-ni qoplab turadi (96-rasmga q.). Bosh  miya  qorinchalarining qon tomirlari 

chigallarini qoplovchi ependimotsitlar kubsimon shaklga ega. 

 

Ependimotsitlar  sitoplazmasida  mitoxondriyalar,  yog`lar,  pigmentlar  va  boshqa  tuzilmalarni 

uchratish mumkin. Ependimotsitlar chegaralovchi, tayanch vazifalarni bajaradi hamda serebrospinal 

suyuqlikni  hosil  qilishda  ishtirok  etadi.  Ayrim  hujayralar  esa  sekretor  funktsiyani  o`taydi. 

Ependimotsitlarning nerv nayining ichiga  qaragan  yuzasida embrional davrda kiprikchalar bo`ladi, 

ular postembrional davrda yo`q bo`lib ketadi va MNS ning faqatgina ayrim qismlaridagina saqlanib 

qolishi  mumkin.  Bu  hujayralarning  bazal  qismidan  esa  birgina  uzun  o`simta  chiqadi.  Bu  o`simta 

tarmoqlangan va tarmoqlanmagan bo`lishi mumkin. Tarmoqlangan o`simtalar miyaning oq va kulrang 

moddasida joylashgan neyronlar va boshqa gliya hujayralari o`simtalariga tegib yotadi. Gliotsitlarning 

o`simtalari ko`pincha shoxsimon tar-moqlangan bo`lib, ular nerv nayining hamma qavatlaridan o`tib, 

tashqi chegaralovchi membranani (membrana limitans gliae superficialis) hosil qilishda ishtirok etadi.