Б. Ш. Ризаев,Б. Б. Хасанов муҳандислик геологияси

Мавзу бўйича таянч сўз ва иборалар
Тоғ жинслари, магматик (отқинди) тоғ жинслари, чўкинди тоғ жинслари, метаморфик (шакли
ўзгарган) тоғ жинслари, структура, текстура, магма, интрузив жинслар, эффузив тоғ жинслари, г
р а н и т л а р, сиенит, диорит, габбро, трахит, диабаз, вулқон маҳсулотлари
Режа:
1.Чўкинди тоғ жинслари классификацияси.
2.Чўкинди тоғ жинсларининг химиявий ва минералогик таркиби.
3.Асосий чўкинди тоғ жинслари ва уларнинг қурилиш хоссалари
4.Метаморфик тоғ жинслари ва уларнинг қурилиш хоссалари
5.Тоғ жинсларининг ёшини аниқлаш
4.1.Чўкинди тоғ жинслари классификацияси.
Умумий белгилари. Чўкинди тоғ жинслари нураш туфайли ҳосил бўлган зарра ва заррачалар
тўпламидир. Улар сув ва шамол таьсирида ер юзасида денгиз, қўл, дарёларда тўпланади; Ўсимлик
ҳамда ҳайвонот оламининг қолдиқларидан ҳам ҳосил бўлади.

---

Литосфера таркибида чўкинди жинслари 5% ни ташкил этсада, ернинг қуруқлик юзасини 75% ни
қоплаган. Чўкинди тоғ жинслариниг кўп қисми ўзиниг ғоваклилиги ва қатлам- қатлам бўлиши,
уларда ҳайвон ҳамда ўсимликларнинг қолдиқлари бўлиши, ёпишқоқлиги, баъзи бирлари эса сув
таъсирида чўкиш сингари хусусиятлари билан бошқа хил тоғ жинсларидан фарқ қилади. Чўкинди
тоғ жинслари ҳосил бўлиш шароитига кўра 3 гуруҳга бўлинади; Механикавий (парчаланган),
химиявий чўкинди ва органоген ётқизиқлар.
n
Механикавий чўкинди жинслар (бўшоқ ва цементлашган) метаморфик, магматик ёки
чўкинди тоғ жинсларини нураши натижасида (сув, шамол, температуралар ўзгариши, музлаб -
эришлар ва бошқа атмосфера омиллари таъсирида) ҳосил бўлган турлича катталикдаги заррачалар
йиғиндисидан иборат.
Чўкинди тоғ жинслари зарраларининг катта - кичиклигига ва уларнинг боғланган -
боғланмаганлигига қараб, а) заррачалари боғланмаган ва б) заррачалари боғланган чақиқ чўкинди
тоғ жинслари группаларига бўлинади.