Muqaddima

 
HISSIYOTLARNING TURLARI VA BIOLOGIK AHAMIYATI 
Biz  hissiyotlar  to
‘
grisida  gap  yuritib,  bir-birimizni  yaxshi  tushunishimiz  mumkin. 
Masalan,  dahshatli  voqealar  to'g‘risida  gapirilganda,  qo
‘
rquvni  yaxshi  tasawur  qilarniz. 
Ammo,  hozirgacha  olimlar  hissiyotlar  nima,  degan  savolga  aniq,  subyektiv 
tushunchalarsiz  javob  bermaganlar  Hissiyotlar  tashqi  yoki  ichki  ta‘sirotlar  natijasida 
shakllangan  odam  va  hayvonlarning  sub‘ektiv  holati  bo
‘
  lib,  mamnunlik,  hazillashish 
yoki  qanoatlanmaslik,  noroziliklarni  his  etishdan  iborat  bo`ladi.  Hissiyotlarning  yuzaga 
chiqishi  markaziy  nerv  tizimining  ixtisoslashgan  (emotsogen)  tuzilmalari  faollashishiga 
bog
‘
Hq.  Bu  tuzilmalardan  ba‘zilarning  qo
‘
zg
‘
alishi  ijobiy  hissiyotlarni  paydo  qiladi  va 
organizm  ularni  saqlab  qolish,  kuchaytirish  va  takrorlashga  intiladi.  Boshqa  xil 
tuzilmalarning  qo'zg‘alishi  manfiy  hissyotlarni  rivojlantiradi,  bularni  organizm 
yo
‘
qotishga yoki salbiylashtirishga intiladi. 
Hissiyotlar shahsiy (individual) hayotiy tajriba. orttirishning (o
‘
rganishining) asosidir. 
Hissiyotlar  musbat yoki manfiy mustahkamlovchi vazifasini bajarib, biologik maqsadga 
muvofiq xatti-harakatlarning rivojlanishi, biologik  jihatdan  ahamiyatsiz  reaksiyalarnnng 
yo
‘
qotilishini ta‘minlovchi, uning moslashuvchanlik imkoniyatlarini kengaytimvchi omil 

---

 
 
289 
 
vazifasini  bajaradi,  ruhiy  faoliyatga  ta‘sir  qiluvchi  asosiy  mexanizmlardan  biri 
hisoblanadi. 
Odamning hissiyotlari, odatda, ijtimoiy asosga ega, ular ma‘lum  jamiyatning qonun- 
qoidalari,  urf-odati,  axloqiga  bog
‘
liq  bo`ladi,  Odamning  oliy  hissiyotlari  ma‘naviy 
estetik, zakovatli ehtiyojlar asosida shakllanadi. 
Odamning  qaysi  bir  ehtiyojini  olmaylik,  u  qoniqmaslikdan  kelib  chiqadi.  Odam  o
‘
z 
maqsadiga  erisha  olmasa,  ehtiyojini  qondira  olmasa,  qaysi  yoi  bilan  bo`lmasin  oldida 
turgan  qiyinchiliklarni  yengishga  harakat  qiladi.  Maqsadga  erisha  olmaslik  ko'ngil 
to'lmasligi  kabi  manfiy  hissiyotlarni  paydo  qiladi,  ular  organizmning  qondirilmagan 
ehtiyojlarini qondirishga liarakat qilishga undaydi. 
Ehtiyojni qondirish qarama-qarshi holatga olib keladi, ijobiy hissiyot yuzaga chiqadi. 
U  sub‘ektiv  mamnunlik,  lazzatlanish,  xursandchilikdan  iborat  bo`ladi.  Odamning  o
‘
z 
ehtiyoj  larini  takroran  qondirishga,  ijobiy  hissiyotlarni  boshdan  kechirishga  intilish 
tug'diradi.