Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан ўзбекистон республикаси

ҚУРИЛИШ МАТЕРИАЛЛАРИ САНОАТИДАИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИ 
РИВОЖЛАНТИРИШ. 
ТАҚИ ―Иқтисодиѐт ва кўчмас мулкни бошқариш‖ кафедраси катта ўқитувчиси 
Раджапов Ш.Ш.1-босқич магистр Ражапова Н.Ш. 36а-14 гуруҳи талабаси Исломова С. 
 
Хар бир мамалакатнинг изчил юқори ўсиш суръатларини, макроиқтисодий 
барқарорликни таъминлаш ва миллий иқтисодиѐт рақобатбардошлигини оширишда 
инновацион фаолиятнинг ўзига хос ўрни борлигини алоҳида таъкидлаш лозим. Олимлар ва 
мутахассисларнинг фикрларига таянган ҳолда, мамлакатларнинг инқироздан чиқиш бўйича 
чора-тадбирлар дастурида белгиланган вазифаларини ҳал этиш ва мамлакат иқтисодиѐтининг 
ривожланиши, унинг барқарорлигини таъминлашда биринчи навбатда инновация ҳамда 
инновацион фаолият асосий ўринга эга.
Миллий иқтисодиѐт ва унинг тармоқларида инновацион фаолиятни ривожлантириш, 
ишлаб чиқариш жараѐнини техник ва технологик жиҳатдан доимий янгилаш, корхоналарда 
янги энергия ва ресурс тежамкор замонавий техникаларни жорий этиш, мавжуд маҳаллий хом-
ашѐ ва табий ресурслардан оқилона фойдаланиш орқали рақобатбардош, сифатли маҳсулот 
ишлаб чиқариш орқали жаҳон бозорида мустаҳкам ўрин эгаллаш умуман, иқтисодиѐтни тубдан 
ривожлантириш бугунги кунда республикамиздаги устувор вазифалардан хисобланади.
Муҳтарам Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаганларидек ―Жаҳон молиявий-
иқтисодий инқирози ҳамон давом этаѐтганига қарамасдан, ҳисобот йилида ялпи ички маҳсулот 
8 фоиз, саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 8 фоиз, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари 
қарийб 7 фоиз, қурилиш-монтаж ишлари ҳажми салкам 18 фоизга ошди‖. [1] 
Буни авваламбор, иқтисодиѐтимизда амалга оширилаѐтган чуқур таркибий 
ўзгаришларнинг, мамлакатимиз бир пайтлардаги хом-ашѐ етказиб берувчи мамлакатдан 
босқичма-босқич равишда саноати ривожланган замонавий давлатга айланиб бораѐтганининг 
яққол тасдиғи сифатида қабул қилишимиз даркор. 
Шуни таъкидлаб ўтиш керакки, корхоналарда нновацион фаолиятни бошқаришда 
кадрлар салоҳияти муҳим омилларданбири ҳисобланади. Маълумки, инновацион жараѐнларни 
самарали ташкил этиш вабошқариш эвазига илмий-назарий билимлар, инновацион лойиҳа ва 
ғоялармолиялаштирилади, инновация лойиҳа ва ғоя кўринишидан аниқ маҳсулот, 
технологияѐки хизмат кўринишига ўтади. Натижада инновация маҳсули бўлган товарлар 
амалиѐтгататбиқ этилиши билан боғлиқ кетма-кет ҳодисалар занжири юзага келади.
Жaҳoн иқтисoдиѐтининг замонавий бугунгидаврида саноатиривожланган дaвлaтлaрда 
иннoвaциoн жараѐнларни шaкллaнишининг янги даври, яъни илмий янгиликларни тўплаш, 
тарқатиш вa улaрдaн самарали фoйдaлaнишгa aсoслaнгaн ҳолда иқтисoдиѐтга ўтишжараѐнини 
=0,2; =0,07 
неод. анизотроп 
=0,2; =0,07 
неод. изотроп 
=0; =0 
одн. изотроп 

---

100 
кўришимиз мумкин. Буни иқтисодиѐтда корхоналарининг рақобатни кучайишига 
таъсирэтаѐтганлигида кузатишимиз мумкин. Бу эса, хусусан саноат тармоқларида ишлаб 
чиқариш вабошқарувни узлуксизўзгариб бораѐтганиқтисодий муҳитига мослаштириб боришни 
талаб этмоқда. 
Шу ўринда ишлаб чиқариш жараѐнини оқилона ташкил этиш, корхоналарни технологик 
янгилаш, хомашѐ ва материаллар сарфини камайтириш бўйича амалга оширилган чора-
тадбирлар натижасида қурилиш материаллари ишлаб чиқарувчи корхоналар томонидан 2015 
йилда 4603,8 млрд сўмлик маҳсулот ишлаб чиқарилиб, ўтган йилнинг тегишли даврига 
нисбатан 114,1 фоизлик ўсиш қайд этилган. Тармоқда ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг умумий 
саноат ҳажмидаги улуши 5,0 фоизни ташкил этди. 
Қурилиш материаллари саноати корхоналари томонидан, ўтган йилга нисбатан каолин – 
4,7 мартага, листланган шиша – 25,8 фоизга, ишлов берилган мармар, травертин, алебастр ва 
улардан тайѐрланган буюмлар – 17,1 фоизга, томга ѐпиш учун керамик черепица – 16,7 фоизга, 
қурилиш учун (ўтга чидамсиз) керамик ғиштлар – 16,5 фоизга ишлаб чиқариш ҳажмининг 
оширилишига эришилди. Шу билан биргаликда, қурилиш материаллари ишлаб чиқарувчи 
йирик корхоналар томонидан 2014 йилнинг тегишли даврига нисбатан қурилиш учун 
қоришмалар ва аралашмалар ишлаб чиқариш 2,0 мартага, оҳактош ишлаб чиқариш 46,8 фоизга, 
портланд цемент ишлаб чиқариш 12,3 фоизга, гипс ишлаб чиқариш 5,4 фоизга ўсган. 
Республикамизда қурилиш материаллари ишлаб чиқариш ҳажмининг асосий қисми 
Тошкент (тармоқнинг умумий ҳажмига нисбатан 20,9 фоиз), Навоий (20,1 фоиз), Фарғона (12,5 
фоиз) вилоятлари ва Тошкент шаҳри (11,2 фоиз) корхоналари ҳиссасига тўғри келмоқда. 
Қурилиш материаллари тармоғида ишбилармонлик муҳитини янада такомиллаштириш ва 
кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш бўйича амалга 
оширилган чоралар натижасида ушбу тармоқ субъектлари томонидан ишлаб чиқарилган 
маҳсулот ҳажмининг ўсишига олиб келди. 
Натижада, кичик тадбиркорлик субъектлари томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулот 
ҳажмининг ўсиш суръати ўтган йилнинг тегишли даврига нисбатан 124,4 фоизни ташкил этди 
ва жами саноат ҳажмидаги улуши эса 52,0 фоизга етган. 
Ҳозирги пайтда республикамизда 5065та қурилиш материаллари ишлаб чиқарувчи 
корхоналар фаолият кўрсатаѐтган бўлиб, улардан 720таси 2015 йилда янги ташкил қилинган 
корхоналар ҳисобланади.[2] 
Демак, мамлакатимизда инновацион фаолиятни ривожлантириш, саноатнинг барча 
тармоқлари ҳамдакичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик соҳасига янги инновацион 
технологияларни жорий этиш, республикамизда инновацияфаолиятининг ҳуқуқий асосларини 
яратиш, инновацион жараѐнларни стратегикбошқариш ва бу соҳадаги муносабатларни ҳар 
томонлама тартибга солиш мамлакатнинг инновация сиѐсатини мазмун-моҳиятини белгилайди. 
Бу борадаги республикамизда эришилган илмий ютуқ ва натижаларни ишлаб чиқаришга 
кенг жорий этиш орқализамонавий илғор технологиялардан самарали фойдаланиш ва шу 
орқали миллийиқтисодиѐтни модернизациялаш муҳим аҳамият касб этади. Айниқса, 
инновационфаолият самарадорлигини ошириш ва уни стратегик бошқариш ўз навбатида 
илмий-тадқиқотфаолиятларини молиявий қўллаб-қувватлаш, янги техника-технология,янгича 
бошқарув тизими, инновацион лойиҳаларни яратиш ва улардан фойдаланиш,инновацион 
фаолиятнинг маҳсули бўлган патент, гувоҳнома яратиш вафойдаланишга йўналтириш билан 
боғлиқ аниқ режаларни ишлаб чиқиш бугунгикунда алоҳида долзарблик касб этади.[3] 
Шундан келиб чиқиб, Ўзбекистонда инновационфаолият самарадорлигини оширишда 
қуйидагиларга алоҳида эътиборқаратилиши лозим деб ҳисоблаймиз: 
- саноат тармоғининг барча соҳаларига, хизмат кўрсатиш ва таълим соҳасига 
инновацияларни қўллашжараѐнини жадал суръатлар билан ривожлантириш; 
- инновацион лойиҳаларнинг самарадорлигини оширишда уларни амалга ошириш учун 
зарур бўлган инвестиция маблағлари билан таъминлаш механизмларини такомиллаштириш; 
- инновацион лойиҳалар асосида ишлаб чиқариш жараѐнида янги намунавий маҳсулот 
турларини ва умумий янги маҳсулотни ишлаб чиқаришни тўлиқ ўзлаштиришга эришиш; 
- ривожланган давлатлардан янги техника ва технологиялар, ахборот- коммуникация 
қурилмалари,ишлаб чиқариш воситалари ва замонавий бошқарув усулларини олиб киришга 
кенгимкониятлар бериш; 
- халқаро стандарт талабларига жавоб берадиган товар ва хизматларни ишлаб чиқаришни 
йўлгақўйиш ҳамда мамлакатимизнинг экспорт слоҳиятини ошириш мақсадида ѐш малакали 
кадрларни қисқа муддатга ривожланган хорижиймамлакатларга малака оширишга 
боришларини жадаллаштириш; 
- инновация ва инновацион тадбиркорликни давлат томонидан қўллаб-қувватлашни 
бошқариш вазифасини бажарувчи ташкилотлари томонидан илм-фан ва техника ютуқларига 

---

101 
бўлган интилишларининг юқори даражада бўлишидан келиб чиққан ҳолда инновацион фаолият 
билан шуғулланувчи тадбиркорларни давлат ва кредит ташкилотлари томонидан қўллаб-
қувватлаш; 
- инновация фаолияти билан шуғулланувчи илмий-тадқиқот институтлари, илмий 
бўлимлар, илмий лабораториялар ва олий ўқув юртларини илғор техника ва технологиялар 
билан жиҳозлашга эътиборни қаратиш зарур. 
Фойдаланилган адабиѐтлар: 
1. Каримов И.А.―Бош мақсадимиз – мавжуд қийинчиликларга қарамасдан, олиб 
бораѐтган ислоҳотларни, иқтисодиѐтимизда таркибий ўзгаришларни изчил давом эттириш, 
хусусий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йўл очиб бериш ҳисобидан 
олдинга юришдир.// Халқ сўзи, 2016 йил
2. www.finance.uzинтернет сайти.